Quê hương nước Việt, đâu đâu cũng luôn có đình làng. Ngôi đình là một hình mẫu cho việc sống, tồn tại và tăng trưởng của làng xã thời trước. Các huyện phía Nam của tỉnh Bình Dương xuất hiện nhiều đình. Huyện Thuận An xuất hiện 37 ngôi, thị trấn Lái Thiêu xuất hiện 4 đình, trong đó đình thần Phú Long là một trong số rất ít đình cổ đồ sộ sót lại.
Tại đây vẫn tồn tại không thay đổi hình thức cúng bái, tổ chức triển khai các ngày tiệc tùng, lễ hội một cách chuyên nghiệp hóa với vừa đủ các tiết lễ, hành lễ truyền thống cổ truyền. Những dịp đình cúng kỳ yên, rước sắc thần, cúng ông Quan Ðế, ông Hổ… hằng năm còn tồn tại đông tín hữu các đình quý vị từ Cần Giuộc – Long An, Biên Hòa, Tây Ninh… Các tỉnh thành xa xôi về dự.
Đình thần Phú Long cách chợ 500m về phía Tây Nam thị trấn Lái Thiêu, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương. Đình tọa lạc trên khuôn viên rộng khoảng 1ha, nằm sát sông, xuất hiện rạch thông ra sông TP Sài Gòn, rất thuận tiện giao thông vận tải đến những vùng miền trong xứ. Đình do người dân người Việt đến lập nghiệp xây dựng từ thời điểm năm 1825. Đấy là ngôi đình cổ kính được trùng tu nhiều lần sót lại đẹp tuyệt vời nhất của tỉnh Bình Dương.
Ðình thần Phú Long với lối kiến trúc “Trùng thiềm điệp ốc” thuộc thế kỷ 17 – 18. Tiền diện phía phía Tây Nam, sát bờ sông TP Sài Gòn. Cổng ngoài sát mặt quốc lộ 13 – trung tâm thị trấn, đầu tuyến đường tráng nhựa dài khoảng 300m đem vào cổng trong sát tận sân đình. Hai cổng của đình đều xoay về phía mặt trời mọc. Dân gian tín ngưỡng, các bậc trưởng lão đã nói nhiều về vùng đất Lái Thiêu của xứ Gia Ðịnh xưa, lúc này xuất hiện nhiều tầng lớp người dân tứ xứ đến lập nghiệp, tự nhiên ưu đãi, người người làm ăn thịnh vượng.
Ðình uy nghi rộng lớn trong nhiều gian, từng bậc tam cấp đi vào đại sảnh lót gạch hoa thông thoáng. Ðình rộng khoảng 45m bề ngang và sâu trên 55m.
Mái đình lợp ngói âm khí và dương khí, cổng đình, tường vách dọc ngang, chạm trổ hoa văn, họa tiết phần lớn cẩn li ti bằng từng miếng males sành sứ đồ cổ bóng mượt, ẩn hiện đủ sắc màu, phong phú với biết bao hình tượng nhiều mẫu mã, điển tích cổ kính, sắc thái đặc trưng giữa vùng sông nước tự nhiên hợp lý.
Đình thần Phú Long bấy nay còn lưu mãi tuyệt hảo thâm thúy. Dân làng dùng những chiếc thang tre dài 6 thước chui vào miệng nóc đình âm u dày đặc mạng nhện rác rưởi, tìm thấy biết bao vật chứng về sự việc tín ngưỡng, đi liền với lòng yêu Tổ quốc…
Trải qua thời hạn, nhất là thời gian chiến tranh, bom đạn đã làm cho ngôi đình xuống cấp trầm trọng trầm trọng. Mái ngói lủng dột nhiều nơi, thiết kế bên trong, hoành phi, các hình tượng phai mờ. Nhân dân cùng chính quyền sở tại địa phương đã để nhiều sức lực lao động, tiền của trùng tu di tích quý giá này.
Qua nhiều đợt trùng tu từ sau năm 1975 đến nay, rất nhiều người đến chiêm ngưỡng và ngắm nhìn bái vọng đình xưa. Đình thần Phú Long đã được Bộ Văn hóa truyền thống – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa truyền thống, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống cấp vương quốc ngày 22/12/2001./.
