Không những vượt trội bởi vẻ đẹp kỳ diệu, hùng vĩ của tự nhiên, quần thể danh thắng Tràng An còn là một nơi quy tụ những lợi ích quan trọng đặc biệt nhất mà không phải nơi nào cũng xuất hiện được.
Thiên nhiên thật ưu tiên khi ban tặng cho Ninh Bình một trung tâm danh thắng tuyệt đẹp như Khu du ngoạn sinh vật cảnh Tràng An – nơi được ví như một Vịnh Hạ Long trên cạn, một bảo tàng địa chất ngoài trời với mạng lưới hệ thống dangle động rất là phong phú. Tháng 6/2014 Tràng An đã chính thức được UNESCO công nhận là di tích văn hóa truyền thống và tự nhiên trái đất. Đấy là di tích trái đất hỗn hợp thứ nhất của Việt Nam.
Phong cảnh Tràng An có vẻ như đẹp quan trọng đặc biệt với từng dãy núi đá vôi hùng vĩ xuất hiện góc thẳng đứng phủ lấy bởi rừng cây uốn lượn, xung xung quanh là các thung lũng hẹp và những hẻm núi tạo thành một mạng lưới đường thủy trải qua và vùng đồng bằng ngập nước.
Tràng An xưa kia là kinh đô của phòng nước phong kiến thứ nhất của Việt Nam. Ở đây được thẩm định và đánh giá là nơi có vẻ như đẹp tự nhiên rất dị vào loại quý hiếm trên trái đất. Với lối xây thành tận dụng tối đa ưu thế của tự nhiên, lấy núi làm thành, lấy sông làm hào, nối những dãy đá vôi với nhau bằng các tường thành tự tạo hình thành một kinh đô, kinh thành vững chãi, một kinh đô đá rất dị không nhiều khiến cho thế giới phải thán phục. Hiện tại, tuy kinh thành Hoa Lư xưa không thể nữa, nhưng sự hiện hữu của những di tích gắn sát với ba triều đại Đinh, Lê và Lý như đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ vua Lê Đại Hành, những dấu tích của thành Đông, thành Bắc, thành Dền, thành Nam… vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn tạo ra một khu vực văn hóa truyền thống Hoa Lư huyền thoại.
Không chỉ mất vậy, với mạng lưới hệ thống 48 dangle động cùng với nhiều tên thường gọi gắn với những mẩu chuyện như Hang Sinh, Hang Địa Linh, Hang Ba Giọt, Hang Nấu Rượu, Hang Quy Hậu… Tràng An hiện là danh thắng nổi bật của Việt Nam xuất hiện nhiều dangle động xuyên thủy… Đồng thời mạng lưới hệ thống dangle động là hơn 30 thung ngập nước. Mỗi thung là một bức tranh thủy mặc không giống nhau, vừa hùng vĩ vừa thơ mộng, thơ mộng.
Một điều thú vị khi khách nước ngoài đặt chân tới nơi đấy là sẽ tiến hành ngắm nhìn cây thị rất dị mọc ở Phủ Khống thiêng. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử vẻ vang, sau 1.000 năm, cây thị khép tán giống hình con voi soi bóng xuống mặt hồ và bao trùm Phủ Khống cổ kính. Đặc trưng, trên cây thị này cho ra hai loại quả: quả tròn và quả dẹt trên và một cây. Cứ mỗi chớm thu, hương thị khi chín thơm nức cả một khu vực rộng lớn.
Môi trường tự nhiên tự nhiên nơi đó cũng rất đa dạng chủng loại và hợp lý. Giữa phong cảnh núi non sông nước, rừng rậm phủ lấy còn tồn tại trung tâm vườn nhiều chim muông và thú quý. Đó là một vườn chim Thung Nham với hệ sinh vật cảnh rừng ngập nước tự nhiên trên diện tích quy hoạnh khoảng 334,2 nghìn mét vuông, trong đó xuất hiện 19 nghìn mét vuông rừng nguyên sinh và khoảng 46 loài chim, trong đó xuất hiện một vài loài được ghi vào sách Đỏ như Giang Sen, Cốc Đế nhỏ… Đấy là vườn chim nổi bật tại Việt Nam “sở hữu” cây duối nghìn năm tuổi. Cây duối mọc ngay chính tại phiến đá vôi đồ sộ với nhiều tầng, tán lá. Du khách hàng nào thì cũng phải trầm trồ về độ cổ kính và rất dị của cây duối mọc giữa vùng đồi núi này.
Trong quần thể danh thắng Tràng An còn tồn tại sự hiện hữu hàng trăm ngôi đền, chùa, miếu, phủ…các dự án công trình kiến trúc tôn giáo và tín ngưỡng hiện hữu trong số dangle động, mái đá hay bên sườn núi, đều đồng điệu đồng thời tự nhiên và xuất hiện kiến trúc mang tính chất kỹ thuật cao được xây dựng ở những thời khắc không giống nhau. Đặc trưng là trung tâm văn hóa truyền thống tâm linh chùa Bái Đính với kiến trúc hoành tráng, đồ sộ, đậm màu Á Đông. Chùa Bái Đính cũng là ngôi chùa lớn số 1 Đông Nam Á và giữ nhiều kỷ lục Việt Nam./.
