Cách thành phố Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc) chừng 25km đường đèo dốc, ôtô chạy non một giờ sẽ đến trung tâm phượt Tam Đảo. Đường dốc trung bình 15 độ nghiêng, xung quanh co, ngoằn ngoèo males theo sườn núi, dọc hai bên đường chập chùng rừng thông bạt ngàn, lá reo vi vu trong gió.
Càng gần Tam Đảo không khí càng mát lạnh, khách nước ngoài sẽ thấy choáng ngợp bởi vẻ hùng vĩ của núi cao vời vợi, vực sâu hun hút, sương mây u ám và sầm uất. Tam Đảo thơ mộng hiện ra với những biệt thự nghỉ dưỡng cao cấp thấp thoáng trong mây, tựa lưng vào triền đồi, vách núi. Thị trấn phượt này nằm dưới chân núi Thiên Thị (Chợ Trời) cao 1.375m của dãy Tam Đảo xanh thẳm.
Người Pháp, vào thời điểm đầu thế kỷ 20, đã tìm thấy ra vẻ rất đẹp vời của Tam Đảo. Họ cho xây dựng ở đây thành nơi phượt, nghỉ ngơi với trên 160 ngôi biệt thự nghỉ dưỡng cao cấp nằm rải rác trên các sườn núi. Trải qua thời hạn với nhiều dịch chuyển, Tam Đảo chỉ sót lại một số trong những ít những ngôi biệt thự nghỉ dưỡng cao cấp, nhà cổ, phần lớn đã hoang tàn đổ nát. Ngày nay, Tam Đảo đã xuất hiện diện mạo mới hơn, vừa tiến bộ vừa cổ kính nhưng không kém phần thơ mộng, thơ mộng.
Đến Tam Đảo, khách nước ngoài thường viếng đền Mẫu, chùa Vàng, thác Bạc, bởi đấy là những di tích, danh lam, thắng cảnh nối liền với miền núi Tam Đảo hoang sơ, kỳ vĩ.
Từ chân núi Thiên Thị, qua 200 bậc đá, xuyên qua vùng đồi núi trúc thâm u, tĩnh mịch, khách nước ngoài sẽ đến đền Bà Chúa Thượng Ngàn và chùa Vàng.
Đền Bà Chúa Thượng Ngàn xuất hiện kiến trúc phương Đông ước lệ, mái lợp ngói miểng Thổ Hà, phía trên ngay cửa chánh điện xuất hiện đắp phù điêu cặp rồng xanh đang giương nanh múa vuốt (lưỡng lengthy tranh châu). Các cột trụ vuông bốn mặt giả đăng đỉnh (trụ đèn), dọc cột xuất hiện những hàng chữ Nho. Đền thờ Bà Chúa Thượng Ngàn là phụ nữ đầu của Quốc Mẫu Âu Cơ. Theo một truyền thuyết dân gian khác, Mẫu Thượng Ngàn là một công chúa La Bình, phụ nữ của Sơn Tinh (Tản Viên Sơn Thánh) và công chúa Mỵ Nương.
Sát bên đền Chúa Thượng Ngàn xuất hiện đền Bà Quốc Mẫu Âu Cơ là mẹ sinh ra các dân tộc Việt Nam. Thuở hồng hoang khai quốc, Bà đẻ ra trăm trứng, nở trăm con. Mẹ Âu Cơ đã dẫn 50 người con lên miền núi dựng nghiệp. Đền Mẹ Âu Cơ mới xây dựng sau này, gọn đẹp và trang nghiêm, trầm mặc. Từ đền Mẫu, đền Mẹ Âu Cơ, theo vài mươi bậc đá ta sẽ đến chùa Vàng. Tam quan chùa Vàng kiến trúc theo lối cổng lăng của rất nhiều bậc vương, tướng phong kiến, cổ kính, thâm nghiêm. Qua cổng tam quan, khách nước ngoài được dịp ngắm nhìn thật nhiều pho tượng Phật, Bồ Tát được tạc, đẽo bằng đá tạc trắng rất công phu tinh xảo.
Tuyệt vời nhất là bộ tượng Thập Bát La Hán từng người một vẻ thể hiện tinh thần “bi, trí, dũng” của phòng Phật. Bộ tượng Phật Bà Quan Âm, trong đó xuất hiện tượng Phật 9 đầu, 18 tay khiến cho người xem phải nghiêng mình thán phục, vô cùng ngưỡng mộ những nghệ nhân vô danh đã lao động công quả lặng lẽ giữa núi rừng hoang vắng để tạo thành những tác phẩm mang đậm sắc tố tôn giáo vẫn đầy nét tài hoa nghệ thuật và thẩm mỹ… Những bức bích họa thiếp vàng tinh xảo, chói lọi được sắp xếp bên trong, xung quanh vách chùa đã tạo ra sự nổi tiếng “chùa Vàng” Tam Đảo. Ở chùa Vàng xuất hiện một pho tượng Phật Thích Ca lớn, màu đen tuyền rất lạ, không rõ bằng đá tạc hay bằng đồng nguyên khối, xuất hiện từ rất mất thời gian và không người nào biết được xuất xứ! – sư trụ trì Hòa thượng Thích Hải Hòa cho thấy thêm.
Sau khi tìm hiểu những bí mật của đền Mẫu, chùa Vàng, khách nước ngoài đi tiếp lên đỉnh Thiên Thị, nơi xuất hiện tháp tiếp sóng truyền hình Tam Đảo với trên 1.200 bậc đá uốn lượn xung quanh co. Con đường xuyên rừng này hai bên phong cảnh rất hoang sơ tĩnh mịch. Ta sẽ nghe thấy tiếng ve ngân rền rỉ, tiếng chim hót vút cao, lảnh lót, sương mù bay la đà, rừng già thâm u bí mật, thi thoảng tiếng chuông chùa Vàng ngân nga đồng vọng tạo cho khách nước ngoài thấy tâm hồn mình nhẹ nhàng, bay bổng, quên đi những âu lo phiền muộn.
Đứng trên đỉnh Thiên Thị, các bạn sẽ thấy ngọn Rùng Rình sừng sững uy nghi cao vời vợi, ẩn hiện trong mây ngàn trắng xóa mênh mông. Những khi trời quang, ta hoàn toàn có thể thấy hồ núi Cốc ở phía hướng đông bắc lộng lẫy như viên ngọc bích thuộc địa phận tỉnh Thái Nguyên. Về phía tây-nam, thành phố Vĩnh Yên lấp loáng, lô nhô giữa màu xanh như mạ non của châu thổ sông Hồng bát ngát, xa tít tắp đến tận mút chân trời./.
