Chỉ cách thành phố Cao Bằng khoảng 30 km theo tỉnh lộ 205, đồng thời những điểm du ngoạn khác, như: Khu di tích lịch sử hào hùng Pác Bó (Hà Quảng), thác Bản Giốc – động Ngườm Ngao (Trùng Khánh)…, địa danh hồ Thang Hen thuộc xã Quốc Toản (Trà Lĩnh) được nói đến như lời khẳng đinh một trong những địa điểm du ngoạn sinh vật vượt trội, thú vị, với nhiều phong cảnh thơ mộng, thơ mộng nối liền với những truyền thuyết, sự tích, kỳ bí thu hút khách nước ngoài trong và ngoài nước đến tham quan.
Huyền thoại về hồ Thang Hen là một sự tò mò thú vị riêng với khách nước ngoài. Theo Truyền thuyết dân gian, xa xưa ở Cao Bằng xuất hiện một chàng trai tên là Sung thông thái tuấn tú. Chàng thi đỗ làm quan và được vua ban thưởng bảy ngày vinh quy bái tổ. Về quê, chàng kết hôn cùng nàng Boóc xinh đẹp. Mải quyến luyến bên người vợ xinh đẹp mới cưới, chàng quên mất ngày trở về kinh. Đến đêm thứ bảy chàng mới sực nhớ, vội chia tay vợ và cha mẹ chạy về kinh. Giữa đêm tối trong rừng hoang, Chàng chạy được 36 bước đi thì ngã đầu đập vào núi rồi chết. 36 bước đi của chàng ngày này là 36 cái hồ lớn nhỏ với những tên thường gọi không giống nhau của tiếng địa phương thuộc huyện Trà Lĩnh. Tương truyền rằng nơi chàng nằm xuống là một hồ Thang Hen ngày này.
Hiện nay, quần thể hồ Thang Hen xuất hiện 36 hồ tự nhiên, mỗi hồ cách xa nhau vài chục hoặc vài trăm mét. Các hồ đều sở hữu bờ ngăn riêng, tuy vậy tổng thể đều thông nhau bởi các hold động ngầm sâu dưới lòng đất. 36 hồ nước ngọt tự nhiên này trực thuộc một thung lũng rộng lớn tiếp giáp giữa xã Quốc Toản (Trà Lĩnh) và xã Ngũ Lão (Hòa An). Những tên hồ được đặt theo tiếng địa phương, như: Thang Vạt, Nà Ma, Thang Loỏng, Thang Hoi… xuất hiện từ hàng trăm trong năm này. Trong đó, Thang Hen là hồ lớn số 1 trong quần thể 36 hồ. Hồ Thang Hen xuất hiện chiều dài gần 2.000 m, rộng 500 m, được bao vòng quanh bởi những tán rừng già xen lẫn những mỏm đá tai mèo và xuất hiện độ sâu tới 40 m. Tên của hồ Thang Hen theo tiếng địa phương của người Tày Có nghĩa là “đuôi ong”, chính vì từ trên cao phóng tầm mắt nhìn xuống khách nước ngoài sẽ liên tưởng hình dáng của hồ xuất hiện hình tựa như đuôi con ong. Các hồ tự nhiên này còn có nhiều đặc sản do tự nhiên ban tặng với trên 100 loại cá lớn, nhỏ không giống nhau, như: tôm, tép, chú cá chép vây đỏ, cá nheo …
Thang Hen xuất hiện phong cảnh sơn thủy thơ mộng với những hàng cây xanh vươn mình trên vách đá cheo leo, soi bóng xuống mặt nước xanh ngát, uốn vòng theo lòng thung lũng mấp mô những mỏm đá ngầm. Vào mỗi sáng, từ đỉnh núi phóng tầm mắt xuống lòng hồ rất có thể thấy những đám mây lướt qua hệt như những dải lụa trắng tung bay trong gió. Phía đầu nguồn của hồ xuất hiện một chiếc hold rộng gọi là hold Thang Hen. Miệng hold sâu 200 m, rộng khoảng 5 – 6 m, cao chừng 5 m thông thẳng lên đỉnh núi. Nước từ trong hold chảy ra vòng quanh năm không dứt. Mỗi ngày hồ Thang Hen đều sở hữu 2 đợt thủy triều lên và xuống. Quan trọng vào tầm khoảng tháng 9 đến tháng 10 tiến độ lập thu, trong một đêm, nước hồ Thang Hen bị rút cạn chỉ trong vài ba giờ đồng hồ đeo tay. Không kể mùa lũ hoặc mùa khô, nước trong hồ Thang Hen vòng quanh năm xanh ngắt. Khu vực hồ Thang Hen xuất hiện bờ vực đá dựng đứng sâu từ 5 m – 30 m, trên núi đá xuất hiện những loại cây gỗ quý hiếm như nghiến cổ thụ xuất hiện tuổi thọ hằng trăm năm và nhiều giống hoa lan rừng, nhiều chủng loại thực vật đa dạng chủng loại phong phú đồng thời nhiều loại thú hoang dã, như: khỉ vàng, gà gô, chim gáy rừng…
Năm 2001, hồ Thang Hen được Bộ Văn hóa truyền thống – Thông tin cấp Bằng công nhận Di tích Lịch sử vẻ vang – Văn hóa truyền thống. Năm 2011, Doanh nghiệp Trách Nhiệm Hữu Hạn Một Thành viên Du lịch sinh vật hồ Thang Hen đã đón hơn 20.000 khách nước ngoài đến du ngoạn tham quan. Riêng 9 tháng đầu năm mới 2012, xuất hiện 10.000 khách nước ngoài đến hồ Thang Hen du ngoạn. Theo bà Trần Thị Thơm, Giám đốc Doanh nghiệp Trách Nhiệm Hữu Hạn Một Thành viên Du lịch sinh vật Hồ Thang Hen cho thấy: Để trở thành điểm du ngoạn sinh vật, nghỉ mát tươi đẹp riêng với khách hàng trong và ngoài nước, từ thời điểm năm 2007 đến nay, Doanh nghiệp đã góp vốn đầu tư hạ tầng trung tâm du ngoạn hồ Thang Hen khá quy mô, văn minh. Tại Thang Hen hiện xuất hiện trung tâm nhà sàn gỗ với trên 100 phòng ngủ từ tầm trung đến phòng Vip, trang thiết bị văn minh, kín; xuất hiện đội ngũ nhân viên cấp dưới, phía dẫn viên phục vụ khách nước ngoài tận tình chu đáo, giàu kinh nghiệm làm việc. Tại đây, khách nước ngoài rất có thể tận hưởng trọn các phục vụ không giống nhau, như: thăm bản làng dân tộc Tày, Nùng, Mông, tham quan hold động, đốt lửa trại, giao lưu văn nghệ với đồng bào, sân tennis, chèo thuyền tham quan hồ… Trong trong thời hạn tới, Doanh nghiệp tiếp tục góp vốn đầu tư hoàn thiện hạ tầng, xây dựng cáp treo, khai thác và ứng dụng sự dụng điểm du ngoạn động Kẻ Rằng được phát hiện ra từ thời điểm năm 2003, với những hình khối lạ mắt, nhũ đá đẹp, nhiều sắc tố, thú vị khách nước ngoài tham quan.
Chỉ mất một giờ đi xe máy hoặc xe con khách nước ngoài rất có thể đến Thang Hen để được tận hưởng trọn làn gió mát mẻ lành, ngắm cảnh sông nước, núi rừng hùng vĩ, thơ mộng, chèo thuyền từ hồ này sang hồ khác, thưởng thức các món ăn đậm đà bản sắc dân tộc từ thành phầm của hồ và được nếm hương vị rượu thơm ngon nồng ấm chưng cất từ ngô và males lá theo phương pháp truyền thống của dân tộc Tày./.