Thăm đền Mẫu ở Hưng Yên

Toạ lạc ở phường Quang Trung (TP Hưng Yên), đền Mẫu (tên chữ là Hoa Dương linh từ), thờ một cung phi họ Dương (Triều nhà Tống -Trung Quốc). Theo “Đại Nam nhất thống chí” và một số trong những Thần tích, Thánh Mẫu vốn là phi tần của vua Tống Đế Bính. Năm 1279, quân Nguyên Mông xâm lược nước Tống, vua Tống cùng hoàng tộc dạt về phương Nam tránh nạn nhưng quân địch đuổi sát, biết không thoát được, vua Tống và các phi tần đã nhảy xuống biển tự vẫn. Tương truyền rằng xuất hiện một thi thể phụ nữ trôi dạt vào cửa sông vùng Phố Hiến, được dân sinh sống ở đây vớt lên, mai táng. Sau này còn có một vị quan thái giám nhà Tống lưu lạc đến vùng này biết chuyện đã cùng nhân dân xây dựng ngôi đền và lập làng Hoa Dương, với ý nghĩa biểu dương tấm lòng tiết liệt, trung trinh của bà. Từ đó, đền mang tên là Hoa Dương linh từ. Năm 1294, vua Trần Anh Tông chinh phạt Chiêm Thành, một đêm qua đây, nằm mộng thấy xuất hiện thần nữ đến phù trợ giết giặc. Sau khi thắng trận trở về, nhớ tới công lao đó của thần nữ, nhà vua cho tôn tạo lại đền, và miễn thuế thuyền buôn ở Phố Hiến. Năm 1990, Đền Mẫu đã được Bộ VH-TT (nay là Bộ VH,TTandamp;DL) công nhận là Di tích kiến trúc thẩm mỹ.

Đền Mẫu dưới tán cây cổ thụ.

Đền Mẫu nhìn về phía Tây Nam, toạ lạc trên một vùng đất rộng, phía trước là hồ bán nguyệt, xa hơn một ít là con đê sông Hồng. Tương truyền, hồ nước phía trước đền xưa kia là một một đoạn của dòng sông Hồng, do nước chảy đổi dòng mà thành. Đó cũng là nơi thi hài bà quý phi nhà Tống dạt vào. Ca ngợi cảnh quan trước cửa đền, danh sĩ Lê Cù thời Lê mạt, đã viết, tạm dịch: “Luỹ hoa rải rác kìa trong trấn/ Ngàn liễu sương bay trước cửa đền/ Kìa hồ là cảnh hữu tình/ Khi soi xuống hồ thì có nguyệt/ Mà nguyệt vốn là kho vô tận/ Ngửa trông lên còn nguyệt ấy còn hồ…”.

Quần thể trung tâm đền gồm các hạng mục chính như: Nghi môn, đại bái, hậu cung… Ngoài ra còn tồn tại phủ Đông, phủ Tây, nhà sắp lễ. Đền được làm được làm bằng gỗ lim, rất đẹp. Tam quan được xây dựng theo phong cách vòm cuốn, cửa chính đắp hình ngói ống. Trên vòm cuốn xuất hiện bức đại tự ghi: “Dương thiên hậu Tống triều”. Tầng trên đắp bức đại tự “Thiên hạ mẫu nghi”. Kế đó là sân đền, giữa sân xuất hiện cây cổ thụ. Theo quý khách kể lại, rằng thời xưa, giữa sân xuất hiện một cây bàng cổ thụ, chim chóc kéo về quần tụ, làm rơi vãi những hạt đa, si, sanh trên ngọn cây bàng. Những hạt ấy mọc thành cây buông rễ xuống ôm trọn cây bàng. Các rễ khác đâm ngang, toả theo thế một cây ba gốc như lúc bấy giờ. Ước tính cây xuất hiện tuổi gần bảy trăm năm. Còn theo Giáo sư Trần Quốc Vượng và Giáo sư Phan Huy Lê thì đấy là cây đa cổ nhất vùng châu thổ Bắc Bộ.

Qua sân đền là đến toà đại bái với 3 gian, kiến trúc hai tầng tám mái; mái uốn cong mềm mại và mượt mà kiểu rồng chầu; lợp ngói vẩy rồng; chính diện đắp lưỡng lengthy chầu nguyệt. Hai bên đại bái là điện Lưu Ly và cung Quảng Hàn. Bên trong đại bái là cung đệ tam với 5 gian, gian giữa vượt bậc với 4 đôi câu đối ngợi ca Thánh Mẫu. Gian phía trong treo bài văn của Chu Mạnh Trinh, soạn năm 1896, ghi lại công trạng của bà. Trong hậu cung an trí tượng Thánh Mẫu đồng thời khám thờ, tràng kỷ. Tổng thể toàn bộ đều được sơn son thếp vàng. Ai đến đây vào tối, dưới vừa đủ sáng ảo của điện nến, trong làn khói hương lan toả, cũng đều cảm nhận một không khí tĩnh lặng và rất linh thiêng của chốn thâm cung.

Đền Mẫu đang là vấn đề du ngoạn văn hoá tâm linh, không chỉ có của người dân Hưng Yên, mà còn phải thu hút phần đông khách nước ngoài thập phương. Tuy là thờ một quý phi người thế giới nhưng đây lại là một dự án công trình kiến trúc thuần Việt, rất rất đáng để tham quan, ngắm nhìn…