Những di tích cổ xưa ở Quảng Yên (Hải Phòng)

Hơn hai thế kỷ trước, trấn lỵ Quảng Yên bên dòng sông Chanh đã được nhà Nguyễn lập nên. Nền nông nghiệp trù phú và giao thương mua bán tiện nghi mang lại cho vùng đất này sự phú quý về cả di tích vật thể lẫn phi vật thể.

Mạng lưới hệ thống đình, chùa, từ đường dày đặc trên các phố nhỏ hay các làng ngoại ô khiến cho khách nước ngoài nhận ra ngay đó là vùng đất thuở nào phồn thịnh. Thêm vào đó, một vài tòa nhà kiến trúc kiểu Pháp sang trọng và quý phái nằm dưới bóng mát cổ thụ khiến cho thị xã có vẻ như trữ tình rất riêng.

Lạc lấn sân vào chợ Rừng, ngôi chợ lớn số 1, sầm uất nhất ở đây nhiều người lại tưởng mình đang ở một góc chợ quê. Những cụ bà bên rổ rau, giỏ trứng nho nhỏ lấy từ vườn nhà từ tốn bán mua. Khoản lời nhỏ chỉ đủ mua trầu và quà cho cháu nhưng nụ cười đơn sơ từ một buổi chợ hiền hòa khiến cho khách nước ngoài cũng thấy vui lây.

Theo nhiều khảo sát mới gần đây, Quảng Yên là địa phương được xếp tiên phong hàng đầu ở Việt Nam về tỷ lệ di tích lịch sử vẻ vang. Trong đó, chỉ riêng di tích Bạch Đằng, nơi từng ra mắt những trận đánh oanh liệt đã nói lên bao nhiêu mẩu chuyện mê hoặc.

Trong quần thể này hiện còn sót lại trung tâm bãi cọc Bạch Đằng, đền thờ Hưng Đạo Vương cổ kính. Quan trọng miếu Vua Bà gắn với huyền thoại về bà cụ hàng nước năm xưa mách lịch thủy triều lên xuống, giúp Trần Hưng Đạo dụng kế đóng cọc lim đánh tan thuyền giặc nay được mở rộng về quy mô thật khang trang, xinh tươi.

Chưa hết, nằm gần bờ sông Chanh được xây kè khẳng định là vô số những di tích khác ví như đình Trung Bản, đền Trung Cốc, hai cây lim giếng Rừng – dấu tích của vùng rừng núi mà năm xưa người dân đã chặt gỗ để vót cọc phá thuyền…

Qua cây cầu bắc ngang sông khuynh hướng về phía nam thị xã, công ty chúng tôi đặt chân lên đất đảo Hà Nam. Đấy là một bãi phù sa xuất hiện địa hình thấp hơn mực nước biển khi thủy triều lên và được gọi là đảo.

Hà Nam xuất hiện tới 34km đê biển bao xung quanh, được thẩm định và đánh giá là nơi bảo tồn khá nguyên vẹn nét văn hóa truyền thống, tín ngưỡng của người Việt ở đồng bằng Bắc bộ với trên 20 ngôi đình, chùa, 80 từ đường của không ít dòng họ.

Phong cảnh trên đảo thật đẹp, nép dưới rặng dừa xanh mát là những mái ngói rêu phong. Các di tích trên đảo còn lưu giữ nhiều tác phẩm điêu khắc rất có mức giá trị như các mảng chạm khắc được làm công phu, sắc nét tạo thành các bức tranh sống động hình tùng, cúc, trúc, mai, lengthy, ly, quy, phượng uốn lượn quyến rũ.

Ngoài ra, trong từ đường còn tồn tại các bản gia phả, sắc phong và các đại tự, hoành phi, câu đối ca tụng công đức của cha ông đi khai hoang mở đất.

Dù nét xưa đã và đang đôi phần mai một nhưng cứ mỗi độ tết đến, người dân Quảng Yên lại náo nức tổ chức triển khai hàng trăm tiệc tùng, lễ hội lớn, nhỏ như: lễ ra cỗ họ, tiệc tùng, lễ hội Tiên Công, lễ đại kỳ phước của không ít làng xã, tiệc tùng, lễ hội xuống đồng và nhiều hội làng độc đáo và khác biệt khác.

Trong những ngày này, các làn điệu hát chèo, hát đúm, hát giao duyên cũng rộn ràng khắp làng trên xóm dưới. Nếu đến thị xã vào đúng ngày hội, thế nào khách hàng phương xa cũng khá được người địa phương mời nếm một miếng bánh dày hay bánh gio đảo Hà Nam để gọi là tỏ lòng hiếu khách hàng…/.