Hà Giang, vùng đất xa xôi nơi địa đầu Tổ quốc được nghe biết không chỉ là là bạt ngàn hoa tam giác mạch, sự trùng điệp của cao nguyên đá Đồng Văn mà còn phải là những vách núi cheo leo, nơi xuất hiện con đèo đã đi vào huyền thoại – đèo Mã Pì Lèng.
Mã Pì Lèng là một trong “tứ đại đỉnh đèo” của Việt Nam với cung đường hiểm trở dài khoảng 20 km males theo sườn núi cao 2000m. Vẻ đẹp hoang sơ như thuở khai thiên lập địa nhưng không kém phần thơ mộng, huyền bí ở đây đã thu hút rất nhiều khách du lịch đến tham quan và đoạt được.
Tên thường gọi Mã Pì Lèng theo tiếng Quan Hỏa Tức là “sống mũi con ngựa”, ý chỉ sự hiểm trở số 1 của đỉnh núi, nơi dốc cao đến mức con ngựa trải qua cũng phải ngừng thở hoặc đỉnh núi dựng đứng như sống mũi của con ngựa.
Con đường đèo nổi tiếng này còn tồn tại tên là Con Đường Hạnh Phúc thông liền Đồng Văn với thị trấn Mèo Vạc, được xây hình thành bởi hàng vạn thanh niên xung phong và đồng bào dân tộc từ trong thời hạn 1959 cho tới năm 1965.
Mã Pì Lèng sẽ là một “công trình kỳ tích”, ví như “Vạn Lý Trường Thành” của Việt Nam hay “Kim Tự Tháp” của người Mông. Năm 2009, nơi Mã Pì Lèng đã được Bộ Văn hóa truyền thống, Thể thao và Du lịch xếp hạng danh lam thắng cảnh vương quốc có: đèo Mã Pì Lèng là nơi di tích địa chất và cảnh sắc rực rỡ, nơi đỉnh đèo được thẩm định và đánh giá là một trong những điểm quan sát toàn cảnh đẹp tuyệt vời nhất Việt Nam và vực hẻm sông Nho Quế là một trong những thung lũng thiết kế địa độc hại nhất vô nhị ở Việt Nam.
Chặng đường đoạt được đỉnh đèo huyền thoại này có lẽ rằng sẽ là một trải nghiệm vô cùng thú vị và khó quên riêng với những ai đó đã từng đặt chân tới nơi này. Từ chân đèo males dọc theo sườn núi, con phố như một dải lụa mềm vòng quanh co uốn khúc ôm lấy những vách đá dựng đứng, dưới là vực sâu thăm thẳm. Trên cao nhìn xuống, khách nước ngoài hoàn toàn có thể thấy dòng sông Nho Quế với một màu xanh ngắt uốn lượn, êm ả trôi, mơ màng chảy dọc theo đèo Mã Pì Lèng như dải tóc mây dài bất tận của người thiếu nữ. Vực sông này cũng là vực hẻm sâu nhất Đông Nam Á, nếu đi trên đường đèo xuống đến sông phải mất một ngày trời nhưng đây cũng là nơi xuất hiện cảnh sắc ngoạn mục và trữ tình nhất. Nước sông xanh một màu xanh ngọc pha với màu lam của núi rừng tạo thành bức tranh sơn thủy thơ mộng, đẹp đến huyền hoặc, say đắm lòng người.
Sự tích kể rằng xưa kia quả núi vẫn tồn tại vẹn nguyên, nước chảy từ trên núi xuống bị ứ lại bên kia núi trong lúc bên này thì khô hạn, đất đá nứt nẻ, cỏ cây trơ trụi. Một hôm thần Sông ý kiến đề xuất thần Núi thay đổi sang một bên để nước sông chảy qua tưới mát cho vùng đất khô hạn nhưng thần Núi vờ như không nghe thấy. Thần Sông bèn tâu lên Ngọc Hoàng, người ra lệnh cho thần Núi nằm dịch sang nhưng Thần Núi vẫn thực hiện như không biết, tiếp tục ngủ từ đông sang hè, từ hè sang đông. Thế rồi vào trong 1 đêm mưa gió, bỗng xuất hiện một tiếng nổ làm rung chuyển đất trời, năng lượng chói lòa, Thần Sét rút lưỡi gươm lên, Thần Núi vỡ ra làm đôi, nước chảy thành dòng lớn. Nước đi đến đâu cây trồng xanh tốt đến đấy, chỉ qua một đêm mà những sườn núi khô hạn đã mướt màu xanh. Nước cứ đi, đi mãi, thành dòng sông Nho Quế ngày này.
Sau khi vượt qua những con dốc và cung đường tưởng như dài bất tận sẽ tới đỉnh Mã Pì Lèng. Đặt chân tới ở đây, hẳn bất kể ai cũng tiếp tục vô cùng ngỡ ngàng trước bức tranh tuyệt đẹp của núi rừng hiện lên trên nền trời sáng trong, giữa khu vực bát ngát, kỳ vĩ. Bức tranh này được tạo thành bởi những nét vẽ tuyệt tác của tự nhiên, từ white color huyền ảo của những đám mây vờn nhẹ trên những ngọn núi trùng trùng điệp điệp ngàn tầng vạn lớp đến cái thẳm sâu hun hút của vực. Đặc trưng, nơi nơi đèo Mã Pì Lèng xuất hiện một mỏm đá nhô ra, đó là nơi cảm nhận được trọn vẹn nhất sự hùng vĩ bát ngát của núi rừng miền biên giới phía Bắc. Đứng trên mỏm đá này, tất cả chúng ta xuất hiện xúc cảm như đang ở giữa lưng chừng trời, chân đạp mây bay, tóc vờn gió núi. Vào những ngày nắng đẹp trời trong, những gì sương mù che lấp sẽ hiện ra. Đó là thấp thoáng những mái nhà, chòm bản, cả những ruộng lúa, nương ngô và hoạt động và sinh hoạt bình dị ngày thưởng của người dân nơi thâm sơn quỷ cốc.
Trên đỉnh Mã Pì Lèng xuất hiện đặt một tấm bia ghi lại những dấu ấn gian truân trong thời gian xây dựng con đèo. Đó cũng là nơi tưởng nhớ những người dân đã hy sinh cả tính mạng con người tạo ra sự Con Đường Hạnh Phúc và cũng là mẫu của gian truân, hy sinh, của cả hoa và máu, là huyền thoại về sức trẻ thanh niên 16 dân tộc thuộc các tỉnh Cao – Bắc – Lạng – Hà – Tuyên – Thái và Nam Định, Hải Dương trong suốt 8 năm lao động thủ công quên mình.
Tuy nhiên chặng đường đoạt được ngọn đèo đầy hiểm trở nhưng phút giây đứng ở nơi tốt nhất ngắm nhìn cảnh sắc tuyệt diệu của tự nhiên luôn thôi thúc ước mơ một lần đến ở đây của nhiều người, để được vỡ òa trong cảm xúc, choáng ngợp trước khu vực hùng vĩ, say đắm với hình sông thế núi vời vợi và cảm nhận vẻ đẹp vô cùng của tổ quốc quê nhà./.
