Văn miếu Mao Điền, di tích lịch sử hào hùng vương quốc, thuộc xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương. Văn miếu Mao Điền, được xếp hạng di tích lích sử vương quốc năm 1992. Ở đây thờ Khổng Tử và tôn vinh các bậc nho học vượt trội cho truyền thống lịch sử văn hiến của tỉnh Hai Dương. Địa danh Mao Điền theo văn bia ghi lại mang ý nghĩa: Mao là cỏ lau, Điền là ruộng cấy. Như vậy, từ xa xưa Mao Điền là một vùng đất cân đối xuất hiện nhiều cỏ lau.
Văn miếu Mao Điền nguyên là Văn miếu trấn Hải Dương xưa. Di tích được khởi dựng vào thời Lê Sơ (TK XV) tại xã Vĩnh Lại, huyện Đường An, Phủ Thượng Hồng (nay thuộc xa Vĩnh Tuy, huyện Bình Giang). Dự án công trình gồm 5 gian Bái đường và 3 gian Chính Tẩm đặt trên một gò đất cao. Đồng thời với Văn miếu là trường thi Hương của trấn Hải Dương, được xây dựng tại xã Mao Điền, huyện Cẩm Giàng. Hai dự án công trình này nằm cách nhau khoảng 1 km theo đường chim bay.
Thời điểm đầu thế kỷ XVI, do Thăng Long không ổn định về chính trị nên nhà Mạc đã tổ chức triển khai 4 khoa thi Hội tại trường thi Mao Điền. Trong đó xuất hiện khoa thi Ất Mùi năm Đại Chinh thứ 6 (1535), trấn Hải Dương xuất hiện Nguyễn Bỉnh Khiêm, người nổi tiếng Thủ khoa cả ba kỳ thi : Hương – Hội – Đình, được triều đình phong tặng Trạng nguyên.
Đến thời Tây Sơn (1788 -1802), để thuận tiện cho việc quản lý và vận hành của bản trấn, Văn miếu được dịch rời từ xã Vĩnh Lại, huyện Đường An về xã Mao Điền huyện Cẩm Giàng, hợp nhất với trường thi Hương (nay là Văn miếu Mao Điền và cánh đồng Tràng). Quy mô dự án công trình rộng tới 10 mẫu (3,6 nghìn mét vuông). Văn miếu xây dựng theo phía Nam gồm các hạng mục: Bái đường, Hậu cung mỗi toà 7 gian, xây theo phong cách chữ Nhị ( ), Đông vu, Tây vu, gác khuê văn, gác Chuông, gác Khánh, đài Nghiên, tháp Bút, Nghi môn, Thiên Quang tinh và Khải thánh thờ thân Phụ và thân Mẫu của Khổng Tử. Các hạng mục được thiết kế cân đối và thích mắt. Việc tế lễ và học tập ra mắt rất nhiều vui. Hàng năm vào trong ngày “Đinh” (T) vào đầu tháng “trọng xuân” (tháng Hai) và “Trọng thu” (tháng tám), trấn Hải Dương tổ chức triển khai lễ tế Khổng Tử, các quan đầu trấn, đầu phủ cùng cử nhân, tiến sỹ về làm lễ trọng thể, nêu cao truyền thống lịch sử “Hiếu học và tôn sư, trọng đạo” của người tỉnh Đông.
Văn miếu và trường thi trấn Hải Dương xuất hiện một lịch sử hào hùng vẻ vang. Tại đây đã huấn luyện và đào tạo hàng trăm ngàn cử nhân, tiến sỹ nho học đứng vào số 1 toàn quốc. Nếu chỉ tính số người đỗ Đại khoa trong 185 kỳ thi (từ 1075 – 1919), toàn quốc xuất hiện 2898 tiến sỹ thì trấn Hải Dương xuất hiện 637 vi, trong số 46 Trạng Nguyên, Hải Dương xuất hiện l2 người. Quan trọng đặc biệt là Hải Dương còn tồn tại ” Lò tiến sỹ xứ Đông” thuộc thôn Mộ Trạch, xã Tân Hồng, huyện Bình Giang. Tại đây xuất hiện 39 vị tiến sỹ nho học qua các thời kỳ lịch sử hào hùng. Sau khi đỗ đạt, hầu hết các vị Đại khoa đều mang hết tài năng của tôi để xây dựng giang sơn.
Trong thời đại phong kiến, mạng lưới hệ thống hạ tầng thờ tự Khổng Tử và tôn vinh các Đại khoa nho học được xây dựng ở hầu hết các địa phương. Tại Kinh đô và các trấn (lộ, xứ) có những văn miếu , còn các làng xã có những Văn chỉ.Tuỳ theo sự học tăng trưởng mà các địa phương xây dựng Văn miếu, Văn chỉ với những quy mô không giống nhau.
Văn miếu Mao Điền tồn tại khá nguyên vẹn tới năm 1947, đến năm 1948, giặc Pháp chiếm đóng và lập quận Mao Điền. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Văn miếu được sử dụng làm nơi chứa lương thực và vật tư của Nhà nước. Do năm tháng và chiến tranh, vào trong thời gian 1980 – 1990, Văn miếu Mao Điền bị xuống cấp trầm trọng rất nghiêm trọng, hầu hết đồ thờ tự bị phá huỷ hoặc thất lạc. Năm 1991, cán bộ và nhân dân xã Cẩm Điền đã đóng góp công sức của con người tu bổ cấp thiết di tích. Năm 1992, Bộ VHTT đã ra Quyết định số 97/QĐ-VH xếp hạng Văn miếu Mao Điền là di tích lịch sử hào hùng vương quốc.
Văn miếu Mao Điền tiếp tục được góp vốn đầu tư tu bổ tôn tạo và thiết kế mở rộng. Các hạng mục kiến trúc tiếp tục được xây dựng và tôn tạo, tu bổ đồng thời mạng lưới hệ thống cây xanh phủ quanh sẽ tạo ra vẻ đẹp mới, xứng với một di tích lịch sử hào hùng vương quốc tôn thờ các danh nhân và các nhân vật đã làm vẻ vang giang sơn. Tại ở đây ra mắt các hoạt động và sinh hoạt : Tiệc tùng truyền thống lịch sử, tuyên dương học viên giỏi, gặp mặt các tiến sỹ Hải Dương thời tân tiến, hội thảo chiến lược khoa học, diễn xướng văn nghệ dân gian, hội trại sinh viên …Với những hoạt động và sinh hoạt xuất hiện ý nghĩa trên, Văn miếu Mao Điền xứng danh là nơi tôn vinh văn hiến tỉnh Đông và là vị trí phượt mê hoặc cho khách nước ngoài trong và ngoài nước về thăm tỉnh Hải Dương./.
