Trong 3 tuyến, với 11 điểm du ngoạn của TX Quảng Yên mới được Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Quảng Ninh công bố thời gian gần đây, đền thờ Trần Hưng Đạo và Miếu Vua Bà là hai điểm nằm ở vị trí phòng trung tâm của thị xã. Đấy là hai di tích văn hoá lịch sử hào hùng mà khách nước ngoài khi tới Quảng Yên tránh việc bỏ qua…
Đền thờ Trần Hưng Đạo
Đền thờ Trần Hưng Đạo và Miếu Vua Bà đều thuộc phường Yên Giang (TX Quảng Yên). Ngôi đền xuất hiện khuôn viên khá rộng, sân đền đủ chỗ cho hơn nghìn người họp mặt. Năm 1988, đền Trần Hưng Đạo được Bộ Văn hoá – Thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) công nhận di tích lịch sử hào hùng văn hoá cấp vương quốc.
Tương truyền rằng, khi Trần Hưng Đạo tới xem xét địa hình vùng này để sẵn sàng chuẩn bị cho trận chiến Bạch Đằng, đến gò đất Trung Bản, ông bị xổ tóc nên tạm dừng cắm kiếm xuống đất, búi lại tóc. Nơi Trần Hưng Đạo đứng nay là ngôi đền thờ ông.
Đền thờ Trần Hưng Đạo được xây dựng ở nhiều nơi trong nước, nhưng ngôi đền này mang một ý nghĩa khác hơn, bởi đền toạ lạc trên đồi đất kè sông Bạch Đằng, nơi ra mắt trận Đại thắng năm 1288 mà những cọc gỗ dưới đầm Yên Giang là một minh chứng. Ngôi đền được xây dựng kiến trúc theo phong cách chữ “đinh” (J), gồm ba gian tiền đường, hai gian bái đường và một gian hậu cung. Hiện vật quý còn giữ lại trong đền là một số trong những câu đối ca tụng công lao của Trần Hưng Đạo, một bộ kiệu bát cống được chạm trổ, điêu khắc tinh xảo và bốn đạo sắc của không ít vua triều Nguyễn phong cho những người chủ sở hữu đền Trần Hưng Đạo.
Nằm ở sát Đền Trần Hưng Đạo là Miếu Vua Bà. Miếu cũng rất được công nhận là di tích lịch sử hào hùng vương quốc cùng dịp với đền thờ Trần Hưng Đạo. Miếu được xây dựng từ thời Trần, trên doi đất cổ, cạnh bến đò cũ thời trước và đã qua nhiều lần trùng tu thay thế sửa chữa. Đấy là một trong số di tích ở trong quần thể di tích Bãi cọc Bạch Đằng, đình Yên Giang, đền Trung Cốc và đình Trung Bản, những dấu ấn của Chiến thắng Bạch Đằng lịch sử hào hùng 1288.
Và Đền thờ Trần Hưng Đạo, Miếu Vua Bà gắn với một truyền thuyết, rằng trong lúc đi thị sát địa hình sẵn sàng chuẩn bị bãi cọc ngầm chống giặc, Trần Hưng Đạo khi qua bến đò đã trò chuyện với một bà cụ bán sản phẩm nước. Cụ đã kể cho ông về quy luật lên xuống của nước triều, về con nước, vị trị lòng sông ở đây, từ này đã gợi cho ông cách đánh giặc bằng bãi cọc… Sau khi thắng trận, Trần Hưng Đạo đã quay trở về bến đò tìm bà cụ bán nước thì không thấy nữa, ông bèn xin nhà vua phong bà là “Vua Bà” và lập đền thờ tại đây.
Liên hoan tiệc tùng Miếu Vua Bà cùng ra mắt vào trong ngày 8-3 âm lịch, trùng với liên hoan tiệc tùng Đền Trần Hưng Đạo.
