Tài danh, công lao của Đức Thánh Trần Khánh Dư rất sâu đậm trong đời sống tinh thần của dân cư xã đảo Quan Lạn, huyện Vân Đồn. Ông là vị thần bảo trợ, là một phần hương hoả tinh thần của dân cư vùng biển ở đây…
Khi cộng đồng dân cư dân cư làng đảo Quan Lạn còn ở Cái Làng, họ đã và đang dựng nghè để thờ Trần Khánh Dư. Dấu vết ấy nay còn tìm thấy ở Vụng Nghè. Và khi phải dời cư đi nơi khác đồng thời việc chuyển đình họ đã và đang chuyển nghè theo như một phần hương hoả của cả cộng đồng dân cư.
 |
|
Nghè Trần Khánh Dư (mới) ở Quan Lạn. |
Ngôi nghè cũ được xây từ thời dân cư Cái Làng mới về lập cư ở Quan Lạn lúc này không hề nữa. Theo di ngôn của một vài bậc tiền bối thì nghè thờ Trần Khánh Dư xưa khá khang trang, được xây dựng theo phong cách chữ đinh, bốn góc xuất hiện đao cong trên bờ nóc đắp nổi hình “Lưỡng Long Chầu Nguyệt”. Nghè rộng 5 gian, xuất hiện hậu cung thờ nhô ra ở phía sau. Gỗ để dựng nghè toàn cảnh là gỗ lim. Về trang trí thiết kế bên trong, trên các vì kèo, xà, cồn đều chạm trổ khá tinh xảo với những hình hoạ tiết như rồng, mây, hoa lá, lengthy, li, quy, phượng, hổ v.v.. Nghè xuất hiện đại tự và thật nhiều câu đối sơn son thiếp vàng treo ở những hàng cột. Trong hậu cung nghè xuất hiện tượng Trần Khánh Dư toạ lạc trên ngai sơn son thiếp vàng, xuất hiện bài vị, sắc phong của một vài triều vua…
Xung xung quanh ngôi nghè xưa xuất hiện tường xây bao xung quanh ba bề, phía trước có mức giá quan được bày đặt, trang trí thêm các hình rồng hổ…
Khi ngôi nghè làng bị hư hại, các bậc bô lão đã rước bài vị, sắc phong của Đức Thánh về phối tự tại đình hoàng. Và mảnh đất nền xưa làm nghè thờ Trần Khánh Dư đã được dâng vào việc dựng trường học. Sau năm 1980, trước yên cầu bức thiết của cộng đồng dân cư dân cư làng đảo, chính quyền sở tại địa phương đã trả lại vị trí khu vực của ngôi nghè cũ và thuận để nhân dân xây dựng một ngôi nghè mới. Nghè mới xuất hiện quy mô 3 gian tiền tế ở phía trước; phía sau xuất hiện nhô ra một hậu cung thờ. Nghè được xây dựng tương đối đơn giản và giản dị với tường gạch, mái ngói, khung nhà bằng nhiều loại gỗ không giống nhau lim, de… Các thành phần kiến trúc được bào trơn đóng búa không tồn tại trang trí. Sau khi nghè được khánh thành vào năm 1986 dân làng lại trang trọng rước bài vị, sắc phong Đức Thánh về an toạ tại nghè. Hiện tại, phần thiết kế bên ngoài của ngôi nghè đã được sửa sang lại thật nhiều.
Cụm di tích đình, chùa, miếu, nghè Quan Lạn đã được Bộ Văn hoá -Thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là di tích lịch sử hào hùng, kiến trúc thẩm mỹ và nghệ thuật cấp Quốc gia theo Quyết định số 575, ngày 14-7-1990. Nghè, miếu, chùa và đình Quan Lạn xuất hiện quan hệ gắn bó mật thiết trong đời sống tinh thần của cộng đồng dân cư dân cư địa phương. Ở những vị trí đầu bến, cửa sông cửa biển, đầu núi, nơi trung tâm làng xã Quan Lạn đều phải có các công trình xây dựng tín ngưỡng tôn giáo được xây dựng nhằm đáp ứng nhu cầu nhu yếu tư tưởng và tình cảm của người dân. Điểm lưu ý của những công trình xây dựng kiến trúc này phản ánh khá thâm thúy tư duy, tình cảm, lòng tôn kính những nhân vật xuất hiện công với nước, thể hiện thị hiếu thẩm mỹ và làm đẹp của người Việt đồng bằng châu thổ sông Hồng. Đám rước từ nghè về đình và tiệc tùng, lễ hội đua thuyền truyền thống lâu đời ở Quan Lạn là thể hiện sinh động cho quan hệ nói trên…
