Ngôi nhà cổ Bảo tàng Tiền Giang là di tích cấp tỉnh

Từ nửa sau thế kỷ XIX, khi thực dân Pháp áp đặt cơ chế cai trị, số quan lại, công chức, thương nhân ngày một tăng. Nhằm thỏa mãn nhu cầu nhu yếu trú ngụ nên những nhà phố được xây dựng ngày càng trở nên nhiều. Ở TP. Mỹ Tho xuất hiện nhiều ngôi nhà và phố xuất hiện kiến trúc chịu tác động kiến trúc nhà và phố của Pháp.

Tuy nhiên, trong tiến trình cộng cư và tiếp xúc đã phần nào xuất hiện tác động đến kiến trúc truyền thống cuội nguồn (kiểu nhà 3 gian, 2 chái xếp đọi truyền thống cuội nguồn của Việt Nam), nhưng trước mặt theo phong cách Roman, tạo ra sự phong phú trong kiến trúc Tiền Giang, trong đó xuất hiện nhà Đốc Phủ sứ Lê Văn Mầu.

Tổng thể ngôi nhà được xây dựng xuất hiện 2 nóc mái lợp ngói. Nhà trước cửa quay về phía Nam, xuất hiện 4 mái được lợp bằng ngói vảy cá, đỡ mái nhà là mạng lưới hệ thống cột bê tông âm trong tường, kèo, mè được làm được làm bằng gỗ.

Hai bên đầu hồi của ngôi nhà xuất hiện lam thông gió hình cửa lá sách, bên phía ngoài lam gió đắp nổi ô hình học. Trước cửa nhà xuất hiện 2 tam cấp kiểu cầu thang hai bên được xây dựng hình xoắn ốc, mỗi bên xuất hiện 8 bậc bằng đá tạc xanh xếp theo như hình rẽ quạt.

Qua cầu thang là tiền sảnh “thảo bạt” được xây dựng cột sắt, mái vòm cong hình cánh hoa phía lên, dưới xuất hiện thành lan can trước và hai bên được đỡ bởi các trụ lục bình. Trải qua tiền sảnh là hiên chạy dọc rộng.

Mặt dựng ngôi nhà gồm 8 cột vuông kiểu doric, 7 khung cửa vòm tròn, giữa các khung vòm tròn được đắp nổi hình giỏ hoa, dây lá. Qua hiên chạy dọc là mạng lưới hệ thống các cửa của ngôi nhà, tất cả 5 cửa xuất hiện khung vòm tròn chạm hình dây lá cách điệu hình dơi.

Cửa chính xuất hiện 4 cánh rộng, khuôn bao được làm bằng gỗ, mi cửa vòm, bên trong cửa được làm bằng kim loại tổng hợp sắt chạm hoa văn uốn lượn công phu dạng chữ Quốc ngữ: “LVM ” là tên viết tắt của ông Lê Văn Mầu, người sở hữu của ngôi nhà; 4 khung cửa vòm hai bên cửa là một loại cửa vòm 2 cánh.

Bên trong ngôi nhà được chia làm 2 phần nhà trước và nhà sau, được chia bởi một hiên chạy dọc âm trong nhà. Chính diện nhà trước gồm sảnh tiếp khách hàng và phòng thờ. Nền lót gạch males trắng xanh, trần thạch cao được đắp nổi hoa văn dây lá và ô hình học.

Ngăn cách sảnh chính với gian thờ là 2 lan can, ở giữa là khung cửa hình vòm tròn, hai bên xuất hiện 6 cột tròn hình bó đũa (trong đó 2 cột được âm vào tường, 4 cột đôi), các đầu cột đắp nổi hoa văn theo phong cách phức tạp (Corinthian), chân đắp nổi hình bình hành xuất hiện bắt chỉ.

Nối giữa phòng chính diện với 2 phòng bên là 4 cửa hình vòm tròn xuất hiện khuôn bao được làm bằng gỗ, mi cửa chạm dây lá và các cột phức tạp, đầu cột cũng rất được đắp nổi hoa văn hình giỏ hoa, dây lá. Quan trọng, trên mi cửa ra ban công gian phải nhà trang trí đắp nổi hoa lá và con dơi cách điệu quyến rũ và mềm mại, tinh tế và sắc sảo.

Nhà sau xuất hiện cửa quay về phía Nam, mái nhà gồm 4 mái lớn và 2 mái nhỏ, lợp ngói vảy cá được chia bởi 6 bờ mái hình dòng dọc. Bên trong nhà cũng rất được chia làm 2 phần bởi các cửa vòm tròn và cột âm với tường đều được chạm trổ, đắp nổi hoa văn dây lá, con dơi cách điệu công phu, tinh xảo như trên nhà chính. Nền được lót bằng gạch males white color nâu, dưới nền nhà xuất hiện hầm nước giúp điều hòa không khí cho ngôi nhà. Trần nhà bằng bê tông được bắt chỉ kiểu ô hình học.

Năm 1980, ngôi nhà được bà Nguyễn Kiễng Mỹ Hương, cháu ngoại Đốc Phủ sứ Lê Minh Tiên (người tiêu dùng lại ngôi nhà đất của Đốc phủ sứ Lê Văn Mầu) bán lại cho Nhà nước sử dụng làm Bảo tàng Tiền Giang cho tới nay.

Hiện ngôi nhà đang trưng bày “Lịch sử Tiền Giang trước năm 1930” gồm các phần: Non sông – nhân sự Tiền Giang, Văn hóa truyền thống Óc Eo, Chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút, Các cuộc đấu tranh chống thực dân phong kiến, Văn hóa truyền thống thời kỳ phong kiến để phục vụ khách hàng tham quan, phân tích tìm hiểu về lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống Tiền Giang.

Vừa qua Ủy Ban Nhân Dân tỉnh ra Quyết định 21 công nhận ngôi nhà cổ Bảo tàng Tiền Giang là di tích lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống cấp tỉnh.