Khu di tích lịch sử vẻ vang Kim Đồng – Đội trưởng Đội Nhi đồng Cứu quốc trước tiên của Việt Nam (Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh thời buổi này), thuộc quần thể Khu di tích Quốc gia đặc trưng Pác Bó, xã Trường Hà (Hà Quảng). Khu di tích lịch sử vẻ vang Kim Đồng không chỉ là là “địa chỉ đỏ” của thiếu nhi toàn quốc mà còn phải là điểm đến chọn lựa thú vị trong vùng Khu vui chơi giải trí công viên địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng của khách nước ngoài.
Toàn cảnh Khu di tích lịch sử vẻ vang Kim Đồng.
Kim Đồng tên thật là Nông Văn Dền (sinh vào năm 1929), tại bản Nà Mạ, xã Trường Hà (Hà Quảng), là người con dân tộc Nùng thông thái, nhanh nhẹn. Anh tham gia vào Đội Nhi đồng Cứu quốc gồm 4 đội viên: Kim Đồng, Cao Sơn, Thanh Thủy, Thủy Tiên do Kim Đồng làm Đội trưởng.
Tháng 8/1942, Kim Đồng vinh dự được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh tại grasp Nộc Én ở trên núi sau làng Nà Mạ. Ngày 15/2/1943, trong những lúc đang làm trách nhiệm bảo toàn kín đáo, giúp cán bộ Việt Minh kịp thời di tản lên núi, Kim Đồng đã can đảm hy sinh khi vừa tròn 14 tuổi. Năm 1997, Kim Đồng được Đảng và Nhà nước truy tặng thương hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Để tưởng nhớ công lao của vị nhân vật nhỏ tuổi, Trung ương Đoàn đã phát động trào lưu “Kế hoạch nhỏ” trong thanh thiếu nhi toàn quốc để xây dựng Khu di tích lịch sử vẻ vang Kim Đồng. Khu di tích xây dựng năm 1985 và khánh thành ngày 15/5/1986 nhân thời cơ kỷ niệm 45 năm Ngày xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Khu di tích tọa lạc tại làng Nà Mạ, cách tỉnh lộ 203 khoảng 200 m, toàn cảnh phòng di tích được xây tường rào bao xung quanh. Hiện nay, Khu di tích lịch sử mới được mở rộng với diện tích quy hoạnh 12 héc ta, chia làm hai trung tâm: trung tâm A rộng 7 héc ta, trung tâm B rộng 5 héc ta với những hạng mục: Upgrade, tôn tạo trung tâm mộ anh Kim Đồng và mộ mẹ anh Kim Đồng; xây mới các hạng mục nhà trưng bày, khối quảng trường, nhà tưởng niệm, nhóm tượng các nhân vật tuổi thiếu niên; trung tâm xây dựng Đội; nhà sàn Kim Đồng; bãi đỗ xe…
Hằng năm, Khu di tích đón hàng nghìn khách nước ngoài, đoàn viên, thanh thiếu niên trong toàn quốc đến tham quan. Những năm mới đây, nhiều trường học trên địa phận tỉnh tổ chức triển khai sinh hoạt về nguồn, ngoại khóa, lễ kết nạp đội viên trước tượng đài Anh hùng liệt sĩ Kim Đồng. Qua đó, giúp thanh thiếu nhi hiểu rõ ràng hơn về người Đội trưởng trước tiên của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, từ đó không ngừng nghỉ học tập, tu dưỡng, rèn luyện, trở thành con ngoan trò giỏi, Cháu ngoan Bác Hồ.
