Bến Bình Đông nằm cạnh sát kênh Tàu Hủ, tune tune với đường lớn Võ Văn Kiệt, nay thuộc quận 8 (thành phố Hồ Chí Minh). Đây từng là một bến thuyền cổ tấp nập với cảnh vật mang đậm dấu ấn sông nước đặc trưng của Sài Thành xưa.
Bến Bình Đông được tạo ra từ thế kỷ XIX, trong tiến trình tăng trưởng khu đô thị Gia Định – Sài Thành. Đồng thời các bến khác ở Sài Thành xưa như: Bến Thành, bến Nghé, bến Hàm Tử, bến Chương Dương, bến Bạch Đằng…, bến Bình Đông là cửa ngõ giao thông vận tải và đầu mối giao thương mua bán trọng điểm của Sài Thành cùng các vùng lân cận, quan trọng là miền Tây Nam Bộ. Trong lịch sử vẻ vang, bến Bình Đông từng là trung tâm kinh doanh sống động nhất nhì Sài Thành – Chợ Lớn.
Từ thế kỷ XVIII, ở đây đã tạo nên cộng đồng dân cư người Hoa di dân từ Cù lao Phố (Biên Hòa, Đồng Nai) tới hai bên kênh Tàu Hủ lập nghiệp và kinh doanh – là tiền đề lập nên bến Bình Đông. Ở đây hiện còn dãy nhà cổ của người Hoa được xây từ vào đầu thế kỷ XX, với những dự án công trình kiến trúc trọng điểm, tạo ra phong cảnh khu vực khu đô thị đặc trưng của bến Bình Đông. Dãy nhà này được xây theo phong cách nhà và phố liền kề với tổng chiều dài hơn nữa 100m, cao hai tầng, mái lợp ngói, có tác dụng vừa để ở, vừa kinh doanh. Hiện nay, tuyến phố đã xuất hiện nhiều thay đổi, tune vẫn giữ được cấu trúc công cộng. Phần lớn tầng trệt dãy nhà vẫn được sử dụng làm nơi kinh doanh thương mại. Nhiều ngôi nhà vẫn giữ được hình hài bắt đầu.
Đối lập với dãy nhà cổ là bến thuyền trên kênh Tàu Hủ. Tuy vậy bến thuyền không hề tấp nập như xưa, nhưng ở đây vẫn là vấn đề neo đậu của những thuyền buôn từ nơi khác đến thành phố Hồ Chí Minh, mang theo sản phẩm & hàng hóa đa phần là trái cây, hoa, nông sản… Hàng từ ghe, thuyền được chuyển lên bến bán tại chỗ, tạo ra nên một khu vực chợ tấp nập từ xưa đến nay. Thương hiệu những con thuyền và chợ trên bến Bình Đông đã trở thành quen thuộc, mang vẻ đẹp dung dị, gợi những ký ức xưa cũ về một thành phố tân tiến và hoa lệ.
Bến Bình Đông không chỉ là là nơi lưu dấu lịch sử vẻ vang tăng trưởng của Sài Thành – thành phố Hồ Chí Minh, mà còn phải là khu vực di tích văn hóa truyền thống – kiến trúc khu đô thị. Hiện tại, chính quyền sở tại thành phố đã xuất hiện đề án cùng những giải pháp để bảo tồn khu vực khu đô thị lạ mắt này.
Đức Anh
