Hiểu cho đúng về ghi danh di tích

Cần phải có cái nhìn đúng đắn hơn việc nhận diện lợi ích của di tích trên hạ tầng tôn trọng phong phú và đa dạng văn hóa truyền thống, từ đó được đặt theo hướng đi thích hợp trong việc bảo tồn, phát huy lợi ích di tích.

Thánh địa Mỹ Sơn (huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam) – di tích của Việt Nam được UNESCO ghi danh năm 1999. Ảnh: Khiếu Minh

Hiểu lý thuyết của UNESCO…

Nhằm bảo vệ di tích trong tình trạng bị tác động ảnh hưởng do thời hạn, thiên tai, tai hại chiến tranh, UNESCO đã nỗ lực trong nhiều năm để xây dựng Công ước 1972 và 2003. Các di tích được ghi danh sẽ tiến hành quần chúng quốc tế tâm điểm và bảo vệ. Tại Việt Nam, các di tích được xếp hạng vương quốc đều được ưu tiên tương hỗ để bảo tồn và phát huy. 

Tuy nhiên, một di tích được UNESCO ghi danh sẽ tiến hành ưu tiên hơn, vậy những di tích không được ghi danh thì sẽ ra sao? Hoặc việc ghi danh rất có thể dẫn tới những hành vi trái ngược với tinh thần Công ước. Một di tích sẽ không còn trở thành “cao quý” hơn hay xếp trên các di tích khác không được ghi danh. Cần nhận thức rõ để tránh thái độ thất vọng từ quần chúng lúc không được ghi danh. 

Theo quy định, việc xây dựng hồ sơ là trọng trách và kế hoạch của tỉnh ủy và Ủy Ban Nhân Dân các tỉnh, thành phố, và phải được phép của Thủ tướng Chính phủ. Rõ ràng và cụ thể, Ủy Ban Nhân Dân các tỉnh, thành phố phải xuất hiện công văn đề xuất Bộ Văn hóa truyền thống, Thể thao và Du lịch (VHTTDL), tiếp sau đó Hội đồng Di sản văn hóa truyền thống vương quốc đề xuất được phép xây dựng hồ sơ.

Các đơn vị xuất hiện thẩm quyền này tổ chức triển khai các cuộc họp để tham vấn các Chuyên Viên, tiếp sau đó trình công văn đề xuất Thủ tướng cơ quan chính phủ cho phép tỉnh, thành phố xây dựng hồ sơ. Công tác này cần sự phối hợp của Ủy Ban Nhân Dân các tỉnh, thành phố và Sở VHTTDL, xem thêm tư vấn từ các đơn vị chức năng trình độ chuyên môn và các Chuyên Viên trong nước lẫn quốc tế.

Theo PGS, TS Nguyễn Thị Hiền, Phó Viện trưởng Văn hóa truyền thống Nghệ thuật vương quốc Việt Nam: “Việc làm hồ sơ đệ trình UNESCO là đại sự quốc gia đã được thể chế hóa, có những quy định hướng dẫn chặt chẽ. Nó đòi hỏi sự vào cuộc của Bộ VHTTDL, Ủy ban UNESCO Việt Nam, các đơn vị tư vấn, chuyên môn, các nhà khoa học, các viện khác nhau… Đó là sự vào cuộc của một hệ thống chính trị, hệ thống quản lý, các ngành và các chuyên gia khác nhau”. Thay vì ưu tiên khai thác, hiểu đúng ghi danh di tích sẽ phía sự tâm điểm và tương hỗ của quần chúng vào trọng trách bảo vệ di tích, phát huy tính năng của di tích riêng với quần chúng, đảm bảo sự kế thừa, truyền dạy, tương hỗ nghệ nhân về dụng cụ thực hiện di tích.

… để bảo tồn vững chắc và kiên cố di tích 

“Dù ghi danh là quốc tế hay quốc gia thì di sản vẫn luôn thuộc về cộng đồng tại địa phương, vùng miền đó. Chính cộng đồng đã sáng tạo, gìn giữ các di sản trước sự ghi danh của UNESCO hàng trăm năm. Tuy nhiên, việc ghi danh là để cộng đồng thấy được vai trò chính của mình, chứ không phó mặc cho Nhà nước hay tổ chức quốc tế. Cơ quan nhà nước chỉ giữ vai trò tổ chức, chuẩn bị hạ tầng, bảo đảm vệ sinh và an ninh trật tự cộng đồng, còn phần thực hành nội dung chính vẫn do cộng đồng đảm nhiệm”, PGS, TS Nguyễn Thị Hiền nhấn mạnh vấn đề. Như trường hợp hát xoan, năm 2009 được UNESCO ghi danh. Lãnh đạo Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Phú Thọ đã quyết tâm bảo tồn và đưa hát xoan thoát khỏi list di tích văn hóa truyền thống phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Với nguồn tương hỗ của Nhà nước và vốn xã hội hóa, Phú Thọ đã tiến hành đề án lớn với nhiều bước như mở các lớp truyền dạy hát xoan trong trường học, cơ quan và các địa phương khác ngoài những nơi xuất hiện truyền thống lâu đời hát xoan cũ, khôi phục các đình trước đó giành cho hát xoan…

Ngoài ra, music music công tác bảo tồn, việc tăng trưởng tài chính, phượt vẫn phải không thay đổi tắc tăng trưởng vững chắc và kiên cố. Theo luồng thông tin có sẵn, UNESCO từng xuất hiện nhiều sự kiện về tăng trưởng phượt vững chắc và kiên cố, gắn với việc làm thế nào di tích này được phát huy, nâng lên cuộc sống đời thường của quần chúng địa phương. Nếu có những công ty lớn hay đơn vị chức năng nào khai thác, tăng trưởng phượt dựa vào các lợi ích nền tảng của di tích thì phải tận dụng tối đa nguồn lực có sẵn địa phương. Ngoài ra, công ty lớn đó không được phép hủy hoại di tích, bởi như vậy là xuất hiện tội với quần chúng và vương quốc. Theo đó, mấu chốt việc khai thác phượt vững chắc và kiên cố là không phục vụ cho riêng một cá thể, tổ chức triển khai nào mà quần chúng phải được tương hỗ và thụ hưởng từ di tích.

Anh Vũ