Hơn 100 năm tồn tại, công trình xây dựng Nhà hát Lớn thủ đô hà nội vẫn đẹp lộng lẫy như một đài hoa kiến trúc và cũng là một địa điểm lưu dấu nhiều sự kiện lịch sử dân tộc trọng điểm của Thủ đô thủ đô hà nội.
“Thánh đường nghệ thuật”
Nhà hát Lớn thủ đô hà nội nằm trên Quảng trường Cách mạng Tháng Tám (phố Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm), được xây dựng từ thời điểm năm 1901 và triển khai xong năm 1911, do hai kỹ sư kiến trúc người Pháp là Harlay và Broyer thiết lập dựa vào nguyên mẫu Nhà hát Opéra Garnier ở Paris (Pháp) nhưng nhỏ hơn, sử dụng vật tư thích hợp với điều kiện kèm theo nhiệt độ địa phương. Đấy là công trình xây dựng văn hóa truyền thống được xây dựng đa số để phục vụ người Pháp và giới thượng lưu người Việt ở thủ đô hà nội, đồng thời là nơi truyền bá văn hóa truyền thống thẩm mỹ phương Tây ở Đông Dương vào vào đầu thế kỷ XX.
Dự án công trình xuất hiện diện tích quy hoạnh xây dựng 2.600m2, với chiều rộng 30m, chiều dài 87m, độ cao 34m. Trước mặt công trình xây dựng hướng ra phía giao lộ lớn, nay là phố Tràng Tiền. Bố cục tổng quan mặt phẳng xuất hiện 3 phần chính: Phía ngoài là bậc thềm, hàng hiên, sảnh đón; từ sảnh tăng trưởng một cầu thang hình chữ T sẽ tới khán phòng; phía sau là phòng quản trị, 18 buồng cho diễn viên hóa trang, 2 phòng tập hát, thư viện và phòng họp. Mặt phẳng khuôn viên khán phòng xuất hiện hình móng ngựa với kích thước 24 x 24m, xuất hiện 3 tầng với tổng số 870 ghế ngồi, trong đó tầng trên cùng được sắp xếp thành những ban công riêng dành riêng cho nhóm khách hàng VIP hay mái ấm gia đình. Tại tầng 2, phía trước nhà hát xuất hiện phòng khánh tiết (hay phòng Gương, vì xuất hiện những tấm gương treo xen kẽ với những ô cửa), đấy là nơi ra mắt các sự kiện, nghi lễ trọng điểm, nơi tiếp đón những nhân vật cấp cao.
Về hình thái kiến trúc, công trình xây dựng Nhà hát Lớn là sự việc tổng hòa nhiều phong thái, với hàng cột theo phong thái Ionic của La Mã; các đường nét điêu khắc ở ban công, vòm cửa mang nét Baroque; phần sảnh hiên ở bên lại xuất hiện phong thái Art Nouveau, còn bộ mái lợp ngói đen theo phong cách Mansard… Trong hơn 100 năm tồn tại, Nhà hát Lớn thủ đô hà nội đã trải qua nhiều lần trùng tu, mới đây nhất là năm 1995 – 1997. Trong lần trùng tu này, nhiều hạng mục kỹ thuật được góp vốn đầu tư văn minh hơn. Thiết kế bên trong khán phòng cũng rất được tôn tạo lại, chỉ từ 598 ghế. Các hạng mục còn sót lại được phục chế theo nguyên bản.
Nhà hát Lớn thủ đô hà nội hiện là trung tâm văn hóa truyền thống thẩm mỹ của Thủ đô, nơi trình diễn nhiều mô hình thẩm mỹ truyền thống cuội nguồn và văn minh, được giới nghệ sĩ gọi là “thánh đường nghệ thuật” của Thủ đô. Năm 2011, nhân thời cơ kỷ niệm 100 năm thành lập, Nhà hát Lớn thủ đô hà nội cùng Quảng trường Cách mạng Tháng Tám đã được Bộ Văn hóa truyền thống, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích lịch sử dân tộc và kiến trúc vương quốc.
Nơi lưu dấu ấn lịch sử dân tộc
Không chỉ là một công trình xây dựng kiến trúc nổi tiếng của Thủ đô, Nhà hát Lớn thủ đô hà nội còn là một nơi lưu dấu nhiều sự kiện lịch sử dân tộc trọng điểm, quan trọng đặc biệt là những ngày tháng Tám lịch sử dân tộc năm 1945. Đó là các sự kiện: Mít tinh trình làng Mặt trận Việt Minh (17-8-1945) – tiền đề cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trực thuộc ở thủ đô hà nội (19-8-1945), tiếp sau đó mở rộng khắp toàn quốc…
Ngày 16-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động Tuần lễ vàng quyên góp ủng hộ Chính phủ lâm thời kháng chiến tại đây. Nhà hát Lớn cũng là nơi ra mắt phiên họp trước tiên của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và nhiều năm tiếp theo, cho tới năm 1963, khi Hội trường Ba Đình triển khai xong xây dựng.
phòng Gương của Nhà hát Lớn vẫn lưu giữ một tấm gương xuất hiện vết đạn bắn thủng. Đó là vết đạn trong những ngày mùa đông tháng 12-1946, quân và dân thủ đô hà nội kháng chiến chống thực dân Pháp, bảo vệ Thủ đô trước lúc rút lên chiến trung tâm. Đây được xem là dấu tích lịch sử dân tộc quan trọng đặc biệt của Nhà hát Lớn.
Để phát huy vai trò, lợi ích của công trình xây dựng và góp thêm phần tăng trưởng phượt, từ thời điểm tháng 9-2017, Nhà hát Lớn thủ đô hà nội mở tour tham quan công trình xây dựng. Du khách hàng sẽ tiến hành tham quan khuôn viên bên trong nhà hát, tìm hiểu lịch sử dân tộc xây dựng, sinh hoạt ở trong nhà hát, chiêm ngưỡng và ngắm nhìn các bản thiết lập cách đó hơn 100 năm và các thương hiệu sự kiện gắn với công trình xây dựng qua các thời kỳ… Đồng thời tour tham quan, khách nước ngoài sẽ được trải qua thưởng thức sự kiện thẩm mỹ truyền thống cuội nguồn rực rỡ trong khán phòng.
Ông Stephane Rounet, một kỹ sư kiến trúc người Pháp thao tác ở thủ đô hà nội nói rằng: “Tôi ấn tượng khi lần đầu tới Nhà hát Lớn Hà Nội. Nó gợi nhắc tới nhà hát Opéra Garnier ở quê hương tôi. Công trình này đã tạo cho Hà Nội những nét đẹp như ở Paris. Rất mong những di sản có giá trị như công trình này được bảo tồn, gìn giữ, vì đó là lịch sử…” ./.
Bài và ảnh: Hà Thành
