Chùa Bàn Long nằm trên địa phận thôn Khê Đầu Thượng, xã Ninh Xuân (huyện Hoa Lư). Từ thời điểm cách đây hơn 1.000 năm (từ thời Đinh), ngôi chùa được xây trong động của một ngọn núi thuộc dãy núi Đại Tượng.
Tương truyền, nhân dân ở đây khi phát hiện ra ra động thấy trong động xuất hiện rồng cuộn nên lập chùa tại đó.
“Bàn Long tự” (chùa Bàn Long) là tên thường gọi mà chúa Trịnh Sâm đặt cho chùa khi ông đến thăm ở đây. “Bàn Long” là bệ rộng vì trong động xuất hiện nhũ đá, xuất hiện hình dáng như con rồng ngồi.
Trên các vách động của chùa Bàn Long, các nhũ đá tạo thành hình tứ linh: Long, ly, quy, phượng đều chầu về các tượng Phật; ở giữa động xuất hiện một nhũ đá giống hình tượng Phật cưỡi ngựa trắng… làm tăng lợi ích rất thiêng của chùa Bàn Long./.
