Di tích nằm tại vị trí phía Tây của dãy núi Trắng thuộc xóm Vành, xã Yên Phú, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hoà Bình.
Cách thành phố Hoà Bình khoảng 60km theo quốc lộ 6 đến ngã ba Mãn Đức, rẽ trái theo đường 463 đến thị trấn Vụ Bản – huyện Lạc Sơn khoảng 55km, từ đó rẽ trái theo đường liên xã khoảng 5km là đến di tích.
Mái đá Làng Vành nằm cách sông Kỵ (Bến Kỵ) khoảng 400m về phía Nam. Địa danh núi Trắng, núi Vành đã được nhắc tới nhiều lần trong sử thi “Đẻ đất, đẻ nước” của người Mường.
Mái đá làng Vành được M.Colani tìm thấy và khai thác năm 1929 trong lần khảo sát khảo cổ học phòng núi đá vôi phía nam của tỉnh Hoà Bình. Người dân ở địa phương còn gọi mái đá làng Vành là dangle ốc, bởi trong làng dangle đá xuất hiện thật nhiều vỏ ốc.
Mái đá làng Vành nằm vĩ độ 20029’18”, kinh độ 10306’24”. Đó là một mái đá khá rộng và thông thoáng, cửa thoáng 30m, sâu 18m, vòm trần cao 10m, thấp dần về phía trong. Mặt phẳng mái đá cao hơn nữa mặt ruộng xung vòng quanh khoảng 5m. Toàn bộ phần xuất hiện vết tích tầng văn hoá được chiếu sáng tự nhiên, cửa quay về phía Tây-nam. Trong Tấm Ảnh M.Colani chụp năm 1929, ngay sát cửa mái đá xuất hiện một cây đa cổ thụ, có lẽ rằng vào thời kỳ mà người nguyên thuỷ cư trú ở đây xuất hiện thật nhiều cây to che chắn rất có thể xưa kia là rừng cây rậm rạp.
Kết quả khai thác đã thống kê số hiện vật nhiều chủng loại thu được gồm: 972 hiện vật, trong đó:
Tầng văn hoá ở đây dầy gần 4m, mái đá được cấu trúc bởi đất sét vôi đồng thời các vỏ nhuyễn thể, vỏ trai ốc núi tạo thành. Mỗi tầng văn hoá là những tàn tích sau bữa cơm của người Hoà Bình cổ.
Nhiều chủng loại hình di vật đá thu được ở trong di chỉ mái đá làng Vành, sát bên công cụ ghè đẽo như rìu hình tam giác, rìu ngắn, rìu mài lưỡi, rìu xuất hiện vai mài lưỡi, rìu mài toàn thân, chày, bàn nghiền, hòn kê đập, vòng đá, di vật xương, sừng, nhuyễn thể, di vật gốm, Mộ táng và di cốt người M.Colani tìm thấy ở mái đá làng Vành 1929 xuất hiện mảnh của 8 hộp sọ…tại di chỉ mái đá làng Vành đã thu được số lượng rất rộng lớn công cụ mài gồm: 54 công cụ mài lưỡi; 04 đục; 05 rìu mài toàn thân; 02 bàn mài; 05 viên đá xuất hiện khoét lỗ và thu được 03 vòng đá.
Qua kết quả nghiên cứu và phân tích khai thác và xác lập các bon phóng xạ C14 ở di chỉ Mái đá làng Vành được M.Colani công bố năm 1930 đã cho chúng ta thấy di tích Mái đá làng Vành thuộc nền Văn hoá Hoà Bình, xuất hiện khung niên đại trải qua từ 17.000 đến 8000 năm cách ngày này. M.Colani xếp Mái đá làng Vành vào tiến trình trung gian của văn hoá Hoà Bình, là loại di tích khảo cổ học thời đại đá, thuộc loại di tích cư trú và mộ táng trong mái đá thuộc vùng sơn khối đá vôi.
Hiện nay di tích mái đá Làng Vành còn không thay đổi một phần tầng văn hoá gốc, trên vách mái đá còn sót lại không ít những lớp trầm tích của kỷ đệ tứ. Toàn bộ dãy núi đá Trắng và phần cực Tây nơi mái đá làng Vành còn được không thay đổi trạng. Đó là một di tích vượt trội trong số các di tích của văn hoá Hoà Bình được tìm thấy nghiên cứu và phân tích ở tỉnh Hoà Bình./.
