Đã từ lâu, người dân Việt nằm lòng câu ca “Thứ nhất kinh kỳ, thứ nhì phố Hiến”. Phố Hiến là vị trí quen thuộc của khách nước ngoài thập phương khi tới thăm mảnh đất nền Hưng Yên. Nhưng Hưng Yên còn bao danh lam cũng nổi tiếng không kém, trong đó xuất hiện đình Đa Ngưu ở xã Tân Tiến, huyện Văn Giang.
Giữa những tiếng ồn ào, tất bật của cuộc sống thường ngày thời Open, đình Đa Ngưu vẫn giữ được không khí trang nghiêm, thanh tịnh như thể bao xô bồ cũng không chạm được tới chốn rất thiêng đó. Từ xa nhìn vào đã thấy red color của mái đình với thương hiệu lưỡng lengthy chầu nguyệt vượt bậc giữa sắc xanh của cây xanh như giục giã khách hàng bộ hành bước nhanh chân để thưởng lãm cảnh quan ở đây. Bước qua cổng đình, qua giếng Ngọc, qua khoảng sân rộng lót gạch Bát Tràng, khách nước ngoài sẽ tiến hành chiêm ngưỡng và ngắm nhìn vẻ đẹp thâm trầm của ngôi đình trăm cột Đa Ngưu mang đậm phong thái thời Lý – Trần. Căn cứ vào dấu tích lăng Bà Chúa và sắc phong của những triều đại (trong đó xuất hiện sắc phong của Vua Quang Trung năm) xưa để lại, đình Đa Ngưu được xây dựng từ rất sớm. Năm 1520, hai bằng hữu ông Cống Cả, Cống Hai đã đứng lên tổ chức triển khai xây dựng đình. Năm 1706, đình được tôn tạo thêm và lại được trùng tu thay thế sửa chữa tiếp vào năm 1907. Theo truyền ngôn của người xưa: “Đa Ngưu như ngưu ngọa, thất thập nhị tinh phong” (nghĩa là: “Làng Đa Ngưu có dáng trâu nằm, có 72 ông thần đất”), chính nơi giữa làng xuất hiện vị trị cao đẹp, thông thoáng này đã xây hình thành ngôi đình xuất hiện 100 cột.
Ngôi đình gồm 3 tòa là: Tiền Đình, Trung Đình và Hậu Cung. Mặt trước đình nhìn ra phía Tây Bắc. Gian trung tâm xuất hiện nhiều bức đại tự lớn chạm trổ hoa lá lengthy quần. Tòa hai có những hàng cửa võng chạm rồng phượng lộng lẫy cùng bức đại tự “Thánh cung vạn tuế”. Các bức hoành phi câu đối sơn son thếp vàng, khảm trai được treo ở những cột và trước ban thờ ca tụng công đức của ba vị thần thờ ở Hậu Cung là: Chử Đồng Tử, Tiên Dung và Hồng Vân Công chúa. Quan trọng, đến nay, đình Đa Ngưu còn giữ được 100 cây cột lim chạm trổ tinh xảo. Trước và sau đình xuất hiện hai giếng Ngọc trồng sen. Những ngày hè hương sen tỏa thơm ngát. Vào trong ngày hội làng hằng năm (10 đến 12-2 âm lịch), các vị bô lão thường làm lễ tắm rửa cho những ngai trong điện thờ ở hai giếng Ngọc. Phía đông đình là nhà tiên lão-nơi thờ cúng những người dân xuất hiện công với nước, phía tây là Khánh Vân Tự.
Không chỉ là một danh lam, đình Đa Ngưu còn là một chứng nhân của những sự kiện lịch sử hào hùng. Phó Đức Chính – một trong những lãnh tụ Việt Nam Quốc dân Đảng đã đem tổ chức triển khai của tôi về đây xây dựng hạ tầng chuẩn bị sẵn sàng chống Pháp. Năm 1929 – 1930, đình Đa Ngưu là nơi ra mắt các cuộc họp để nghe cán bộ Việt Minh tuyên truyền về Cách mạng Tháng Mười Nga… Với những lợi ích to lớn về lịch sử hào hùng văn hóa truyền thống và kiến trúc, đình Đa Ngưu đã được xếp hạng di tích cấp vương quốc từ thời điểm năm 1995. Trải qua bao dâu bể của thời hạn, ngôi đình Đa Ngưu ngót 500 tuổi vẫn tại vị như muốn “thi gan cùng tuế nguyệt” và là một điểm đến chọn lựa của nhiều khách du lịch lúc để chân đến mảnh đất nền Hưng Yên./.
