Nằm khuất sau những rặng núi đá cao chót vót, Phó Bảng (Đồng Văn, Hà Giang) còn được nhiều người gọi là thị trấn ngủ quên, rồi thị trấn bị quên khuấy… Nhưng, xuất hiện đến với Phó Bảng, sống ở Phó Bảng thì mới có thể biết, trong những vách đá tai mèo lởm chởm nhọn hoắt, giữa tự nhiên khắc nghiệt với mùa ướp đông lạnh tím ngắt da thịt, mùa mưa với những cơn thịnh nộ chợt đến chợt đi vẫn đang còn một nhịp sống. Cuộc sống người dân ở đây trở thành nhỏ bé, đơn sơ bên nếp những nhà vương nét thời hạn, nép mình bên các hốc đá cao trên triền núi.
Ở Phó Bảng, màu thời hạn ngấm vào bức tường nâu nhạt, vào cánh cửa gỗ mốc meo, cũ kỹ. Phó Bảng làm người ta nhớ bởi những ngôi nhà trình tường liêu xiêu với mái ngói ống rêu phong của người dân tộc Hoa chứ không như những ngôi nhà đất của người Mông, người Lô Lô trong huyện. Những bản quần cư cũ kỹ với tường đất và cột kèo được làm bằng gỗ láng bóng màu thời hạn, mái ngói âm khí và dương khí xám màu sương gió, giấy bản trước mỗi khung cửa gỗ cứ nhạt phai rồi lại mới mỗi độ xuân về.
Ở Phó Bảng xuất hiện thật nhiều hoa hồng. Người dân ở đây trồng hoa hồng để bán về thành phố. Cũng bởi nhiệt độ ở nơi heo hút này tương thích cho ra những bông hoa hồng tuyệt đẹp. Hoa hồng Phó Bảng bông không to nhưng màu lại thắm. Dù là hồng phớt, hồng phai, hồng đỏ, hồng vàng hay hồng mận. Màu hoa luôn tươi tắn như hấp thụ được cái sắc khí của vùng cao nguyên đá cao chót vót này. Cũng chính thế cho nên mà đã rất nhiều người ngỡ ngàng khi đang đi trên con phố dốc núi uốn lượn đến lạnh người đem vào thị trấn, rồi bất chợt con dốc đổ ào vào một trong những vùng thung lũng với sắc hoa hồng rực rỡ, đẹp như tranh.
Hầu hết người dân ở đấy là người dân tộc Hoa. Người Hoa đến lập nghiệp ở đây và xây hình thành trung tâm phố cổ này đã và đang ngót hai trăm năm. Cũng chính người Hoa đã mang lại cho Phó Bảng một nét không giống nhau với những ngôi nhà trình tường xuất hiện khung được làm bằng gỗ và mái ngói âm khí và dương khí không giống nhau. Những khung cửa gỗ bên nếp nhà yên ả ấy cũng là hồn cốt của trung tâm phố cổ này. Đi dạo bước qua trung tâm phố cổ, một góc nhìn phụ nữ ngước nhìn người khách hàng lạ phía sau chiếc máy khâu bên ô cửa. Một vài người con gái trẻ ngoài hiên chuyện phiếm, thêu thùa. Cuộc sống như tạm dừng, lắng sâu và xuất hiện chút gì se thắt khó giãi bày trong tâm hồn lữ khách hàng.
Nằm sát đường biên giới Việt – Trung, nơi xuất hiện cửa khẩu Phó Bảng thông thương với nước láng giềng, cuộc sống thường ngày của người dân Phó Bảng ngày này sang ngày khác, trôi đi thật chậm rãi và túc tắc nhưng cũng tồn tại lúc đông vui sống động. Chợ Phó Bảng họp mỗi tuần một lần, vốn là một phiên chợ lùi, (nếu tuần này họp thứ 7 thì tuần tới sẽ họp vào thứ 6, tuần tới nữa sẽ họp vào thứ 5), vì thế sẽ thật suôn sẻ khi tới nơi này đúng ngày phiên chợ. Phiên chợ nhỏ chỉ họp trong một mỗi sáng nhưng cũng đủ làm thị trấn yên tĩnh này trở thành rộn ràng tấp nập. Chỉ cần một sáng, người dân Phó Bảng đã xuất hiện đủ mọi thứ cho tất cả một tuần mong đợi. Một buổi chợ phiên tất bật người đem hàng đi bán, đi mua. Những chợ ngựa, chợ lợn, chợ gà, và đủ loại hàng nông phẩm, tiêu dùng… theo chân người tụ về mỗi sáng. Phó Bảng ngày chợ phiên với những nụ cười giản dị mà khiến cho ai đó đang đi tới đây một lần không thể nào quên.
