Từ Cửa Đại, thành phố Hội An, Quảng Nam đến Cù Lao Chàm, một xung quanh vị trí thuộc vùng biển Việt Nam, nếu đi bằng phương tiện tàu siêu tốc mất khoảng 20 phút và bằng thuyền gỗ thì mất chừng 1 giờ.
Tam quan chùa Hải Tạng nhìn từ bên trong
Cù Lao Chàm từng là cảng rất cổ để tàu thuyền ngoại quốc của rất nhiều nước như Bồ Đào Nha, Trung Hoa, Nhật Bản… đổ hàng vào Trà Nhiêu, Hội An (Quảng Nam). Trên đó xuất hiện một ngôi chùa – điểm tựa tâm linh của dân cư trên đảo và cho thương thuyền các nước ghé vào trú tránh bão và hành lễ, cầu nguyện mưa thuận gió hòa…
Từ Bãi Làng trên đảo Hòn Lao, males theo những con phố nhỏ ngoằn ngoèo chừng 300m là đến xóm Cốm, nơi xuất hiện chùa Hải Tạng trầm mặc cổ kính.
Tuyệt hảo trước tiên là cổng tam quan đầy rêu phong nhuộm màu thời hạn. Tam quan với lối kiến trúc xưa gồm 4 trụ biểu cao 5m, chóp trụ xuất hiện khối hình hoa sen, rộng 1,5m. Tam quan được chia làm ba cổng, với hai lối vào nhỏ và một lối vào lớn được thiết lập theo phong cách mái vòm, bờ nóc, bờ hồi đắp nổi nhiều đường nét uốn lượn mềm mại và mượt mà, uyển chuyển và trên lợp ngói âm khí và dương khí. Liên kết tam quan là bức tường thành bằng đá điêu khắc bao quanh xung xung quanh trang nhã với những đường nét hoa văn ngăn nắp bao lấy phòng và cả khuôn viên ngôi chùa.
Phía trước sân chùa là tượng Bồ-tát Quan Âm đứng trên đài sen giữa lòng hồ sen nhỏ, mặt thiên về phía biển Đông như che chở cho cuộc sống thường ngày trong lành của những ngư dân ở đây. Sau khi làm lễ thắp hương tại thánh tượng Bồ-tát, từ đó khách nước ngoài rất có thể vào tham quan ngôi chùa để trải nghiệm lòng mình với cõi Phật.
Tượng Bồ-tát Quán Thế Âm nhìn từ mặt trước ngôi chùa
Kiến trúc bên trong ngôi chùa còn tương đối nguyên vẹn. Ở mái hiên, dép hoành cách điệu với hình lồng đèn, thân chạm hình hoa lá, đầu là những cánh sen lật đỡ thẳng lên đòn tay, dưới chạm nổi hình đầu rồng. Mạng lưới hệ thống cửa “thượng song hạ bản”, gồm 3 bộ, mỗi bộ 4 cánh ngăn khu vực bên phía ngoài với khu vực thiết kế bên trong.
Mạng lưới hệ thống hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, uy nghiêm, lớp lang huyền ảo thiêng liêng hài hòa và hợp lý với cấu trúc tượng pháp thờ tự đa dạng mẫu mã. Vượt trội ở chánh điện là bộ Tam thế. Tiếp theo là tượng Thích Ca ngồi trên đài sen. Đặc trưng, trong chùa hiện vẫn còn đó lưu giữ đại hồng công cộng rất có mức giá trị về mặt lịch sử dân tộc và văn hóa truyền thống. Trên chuông xuất hiện một con rồng mang phong thái mỹ thuật Việt thời Lê sơ. Xuất hiện nhiều ý kiến nhận định rằng quả chuông ở chùa Hải Tạng được chú tạo trước cả thời khắc xây dựng chùa.
Theo thông tin được biết, đồng thời sự tăng trưởng của Phật giáo Đàng Trong, chùa Hải Tạng là một hình tượng kiến trúc văn hóa truyền thống Phật giáo rất dị vượt trội trên đảo Cù Lao Chàm, Hội An, Quảng Nam và cho tất cả vùng đất thiêng liêng nằm về phía Đông của Tổ quốc.
Chùa được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ XIX (1758). Sau đó, do xuất hiện bão lớn làm hư hại nặng, chùa dời về vị trí như lúc bấy giờ vào năm Tự Đức nguyên niên (1848). Đấy là một dự án công trình đẹp, xuất hiện quy mô lớn với kiến trúc kiểu “chồng rường giả thủ” chia 3 gian 2 lòng, xuất hiện hậu tẩm, kết cấu vì kèo gỗ và các liên quan kiến trúc được chạm trổ công phu. Chùa tọa lạc sát chân núi phía Tây của đảo Hòn Lao, thuộc xã Tân Hiệp (Hội An), phía sau tựa vào núi, mặt nhìn ra một thung lũng nhỏ là cánh đồng lúa nổi bật của Cù Lao Chàm.
Theo các bậc cao niên ngụ cư ở thôn Bãi Làng, xã Tân Hiệp trên Cù Lao Chàm cho thấy: Tương truyền, các cây cột được vận chuyển từ ngoài Bắc đem vào làm một chùa nào đó trong Nam nhưng khi đi ngang Cù Lao Chàm, trời tối nên phải neo thuyền nghỉ lại. Sáng ra, thuyền tiếp tục lên đường, nhưng thật lạ, biển tự dưng dậy sóng, thuyền cứ xoay tròn, lòng vòng không đi thoát khỏi Cù Lao Chàm được. Sau xuất hiện người trong đoàn khấn nguyện rồi quyết định hành động dùng số gỗ đó làm chùa nơi cù lao này.
Đại hồng công cộng có mức giá trị về mặt lịch sử dân tộc và văn hóa truyền thống
Chánh điện chùa Hải Tạng
Đến Cù Lao Chàm, khách nước ngoài nên một lần viếng chùa Hải Tạng cổ kính để được sống lại với bao truyền thuyết và không khí thiêng liêng nơi một vùng đất còn hoang sơ.
Sự hiện hữu của ngôi chùa đã làm cho cảnh sắc Cù Lao Chàm trở thành hiền hòa, thuần khiết và xuất hiện chiều sâu về tâm linh. Ngôi cổ tự thực sự hài hòa và hợp lý giữa tự nhiên đã tạo sự vẻ đẹp riêng của một vùng sinh vật. Ngôi chùa này đã đi vào tâm thức của bao người dân, là một phần tử không thể tách rời của một vùng đất thiêng liêng của người Hội An (Quảng Nam) nói riêng và của quê nhà nói công cộng.
Rời chùa Hải Tạng, lòng Shop chúng tôi cứ man mác nhớ về một vùng Cù Lao Chàm ngọt ngào tâm thức trong tiếng chuông chùa ngân xa, để rồi mong một lần nữa gác bỏ những lo toan muộn phiền âu lo của cuộc sống thường ngày đời thường để trở lại đất liền mang mạch sống thiêng liêng mà trung tâm là ngôi chùa trên xã đảo xa xôi này.
