Đến Di tích Trại giam tù binh Cộng sản Việt Nam/Phú Quốc, cảnh tượng trước tiên khách nước ngoài được thấy là các nguyên mẫu mô phỏng cảnh tra tấn dã man của bọn cai ngục và khí tiết kiên trung của tù binh Cộng sản, được xem phim tư liệu về Nhà tù.
Tại Nhà trưng bày hiện vật, cạnh bên list tù binh còn tồn tại những hình nộm mô tả cảnh tra tấn tù binh mà tưởng chỉ mất ở thời trung cổ. Đó là cảnh viên cai ngục đang dùng kìm bẻ từng chiếc răng của tù binh. Kế bên là một viên cai ngục mặt mũi dữ tợn không kém dùng búa đóng đinh vào đầu gối, các ngón tay, nhổ xương bánh chè… Xen trong số những hình nộm là tấm hình mô tả người tù binh da bọc xương, mặt mũi thâm tím, miệng tứa máu, thân hình lở loét, và đồng thời đó là vô số dẫn chứng khác tố cáo tội ác man rợ của bọn giặc như gông cùm, dao, búa, đinh đủ loại dùng để làm hành hạ tù binh.
Để mỗi khách nước ngoài tưởng tượng tương đối đầy đủ hơn về những gì từng ra mắt ở “địa ngục trần gian” này, cạnh lối ra Nhà trưng bày còn tồn tại bảng liệt kê những “nhục hình” vô cùng man rợ, tàn nhẫn như: Người tù bị phạt phơi nắng trên những giàn thiếc nóng như rang ngoài trời, da thịt ở bụng, ở ngực phỏng rộp lên, nhiều chỗ da non bị cháy xém, người yếu sức thường là ngất xỉu. Nếu cựa quậy chúng phang thẳng cánh dùi cui vào đầu hoặc sẵn sàng bắn bỏ. Người tù bị còn bị phạt leo cây nhum đầy gai nhọn, chúng bắt người tù leo lên ngọn rồi tụt xuống, không leo chúng đánh. Chỉ cần vài ba cái nhoài người là đùi, ngực, tay, chân bị nhòe máu. Phạt bắt ăn cơm trộn cát với nước tiểu: không ăn chúng đánh, đang ăn ói ra chúng cũng đánh và bắt hốt hết lên ăn nữa. Địch còn dùng gậy đập nát các đầu ngón chân, ngón tay, bẻ răng tù binh làm bộ sưu tập răng để chơi. Rồi còn dùng dao rạch dương vật người tù cho đỉa trâu vào đó rồi khâu lại.
Tàn ác hơn thế nữa là phạt giam vào “chuồng cọp”, nguyên mẫu “chuồng cọp” được phục dựng trên nền “chuồng cọp” cũ với lớp lớp hàng rào dây thép gai, lính canh, đèn cao áp. Đó là một chiếc lồng bằng kẽm gai,
độ cao không đủ để tù nhân ngồi, chiều dài nằm không duỗi chân được, tênh hênh ngoài trời. Tại đây, sau mỗi đòn tra tấn tù nhân, nhiều người tù đã trở nên giam giữ từ thời điểm ngày này qua ngày khác bất kể nắng mưa, đói cơm, khát nước, mọi cử động đều vướng phải những mũi dây thép gai sắc và nhọn như vô số mũi kim đâm vào da thịt. Những vật chứng này hiện còn bảo vệ tại Nhà trưng bày di tích. Còn thật nhiều hình thức khác hành hạ, tra tấn tù binh dã man trông giống như hình phạt thời trung cổ.
Trên 40 năm đã trôi qua, thế hệ thời điểm hôm nay và tương lai không quên công lao của những người dân đi trước, bởi hòa bình thời điểm hôm nay là xương máu của cha ông. Những người trở về từ “địa ngục trần gian”, tiếp tục sống, hiến đâng cho công cuộc thay đổi non sông. Những vết thương trên thịt da đã lành. Những nỗi đau tinh thần cũng dần nguôi ngoai.
Rất có thể những hiện vật được trưng bày ở đây dường như còn quá ít so với lịch sử hào hùng ở trong phòng tù, số lượng tù nhân bị giam giữ và tội ác mà những tên cai ngục gây ra. Song qua trao đổi với một trong những cán bộ thao tác tại đây, thì tích lũy được chừng ấy chứng tích đã và đang là những nỗ lực lớn lao. Để làm sống lại những gì đã từng ra mắt trong quá khứ chưa xa, Khu Di tích lịch sử hào hùng đã được xây dựng trên chính nơi Nhà tù cũ, xuất hiện Nhà trưng bày hiện vật và tiếp khách hàng tham quan được xây hai tầng khang trang cùng Khu trưng bày ngoài trời với nhiều hiện vật nguyên gốc, hầu như nguyên vị trí. Tượng đài hình nắm tay – mẫu của sự việc đàn áp tàn khốc và tinh thần hiên ngang vùng lên phá xiềng của tù binh Phú Quốc, Nghĩa trang liệt sĩ, Khu Trại giam tù binh đã được phục dựng. Ban Quản lý Khu Di tích còn tái hiện bàn cát thu nhỏ thương hiệu tổng thể Nhà tù xưa; tổ chức triển khai nhiều chuyến sưu tầm, trưng bày hiện vật tố cáo tội ác của bọn thực dân, đế quốc và tay sai như hầm thép, chuồng cọp… cùng rất nhiều di vật, di ảnh đồng chí ta. Tổng thể mang lại cho từng khách hàng tham quan một tưởng tượng khá tương đối đầy đủ, sinh động về cảnh tù đày, đói rét, tra tấn, nhục hình… mà bọn cai ngục đã trút lên mình các tù nhân cộng sản.
Di tích Trại giam Phú Quốc được công nhận là Di tích Quốc gia quan trọng, nơi để thế hệ trẻ thời điểm hôm nay hiểu thêm về thuở nào đấu tranh tàn khốc của nhân dân ta, là dẫn chứng xác thực ghi dấu tội ác dã man của quân xâm lược, đồng thời nói lên tinh thần quật cường đấu tranh kiên cường của không ít đồng chí cách mạng. Qua đó giáo dục truyền thống cuội nguồn dân tộc “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” cho thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.
