Cái Bèo là di tích khảo cổ thềm biển xuất hiện quy mô lớn, địa tầng dày, xuất hiện tổng hợp di tích và di vật phong phú. Các vết tích văn hóa truyền thống đã cho chúng ta thấy, đấy là làng chài ven bờ biển cổ nhất được biết lúc này ở Việt Nam. Cái Bèo được xác lập là một điểm đến lựa chọn mê hoặc trong sách lược xây dựng và tăng trưởng Cát Bà, Hải Phòng trở thành trung tâm du ngoạn Quốc gia và Quốc tế.
Di chỉ Cái Bèo nằm cách trung tâm thị trấn Cát Bà 1,5km về phía đông nam. Đấy là thung lũng phẳng phiu, 3 mặt núi đá vôi bao quanh, còn mặt đông quay ra biển. Khu di chỉ rộng khoảng 800m2, dốc thoải từ Nam ra Bắc, cao 3,5m so với mặt biển. Cách di chỉ 200m là dãy núi Áng Thảm và Bù Nâu chạy vòng cung ôm lấy Cái Bèo, làm cho ở đây kín gió, biển không tiếng ồn ào, phong cảnh thơ mộng, thuận cho việc sinh sống và khai thác thủy sản. Có lẽ rằng vẻ đẹp tự nhiên đã quy tụ về đây, đồng thời tiện nghi về vị trị, phong phú về sản vật nên người ở cổ Cái Bèo đã quần tụ lâu dài tại đây, tạo ra nền văn hóa truyền thống rực rỡ.
Qua khai thác, các nhà khảo cổ đã phát hiện thấy nhiều lớp đất kết cấu không giống nhau, nằm theo một trật tự nhất định hợp thành tầng văn hóa truyền thống tương đối dày, khoảng 2,6m và hoàn toàn có thể phân biệt được 3 lớp sớm, muộn. Lớp 1 thuộc sơ kỳ thời đồ đá mới, cách ngày này khoảng 7000 năm. Lớp 2 thuộc hậu kỳ thời đại đá mới, cách ngày này 3.000 năm và lớp thứ 3 thuộc nền văn hóa truyền thống Hạ Long, từ thời điểm cách đó 4000 năm. Hơn 479 hiện vật thu được gồm các công cụ: như chày, bàn nghiền, bàn mài, hòn kê, rìu bôn, đục, chì lưới, nồi gốm, dụng cụ ghè đẽo, chặt thô, mũi nhọn, đòn kê, chày; xung quanh bếp nấu và hố rác bếp là những xương, răng cá và thú. Những hiện vật này thuộc các niên đại không giống nhau từ 4000 – 7000 năm.
Kết quả thám sát đã cho chúng ta thấy, Cái Bèo là di tích khảo cổ thềm biển xuất hiện quy mô lớn, địa tầng dày, xuất hiện tổng hợp di tích và di vật phong phú. Những vết tích văn hóa truyền thống ở đây đã phản ánh sự tăng trưởng tiếp đến từ trung kỳ đá mới – đặc trưng cho nền văn hóa truyền thống Cái Bèo, sang hậu kỳ đá mới – đặc trưng cho văn hóa truyền thống Hạ Long. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Khắc Sử cho thấy thêm: di chỉ khảo cổ Cái Bèo là một trong những di tích quý hiếm nhất của vùng duyên hải Bắc Bộ. Đấy là một làng chài ven bờ biển cổ xuất hiện quy mô lớn số 1 hiện được biết ở Việt Nam.
Di chỉ Cái Bèo được xếp hạng Di tích cấp Quốc gia năm 2009. Đây không những là di tích văn hóa truyền thống biển tiêu biểu vượt trội, rực rỡ của Việt Nam mà còn phải là bảo tàng địa chất tuyệt vời về việc giao động mực nước biển đại dương. Sự tiếp nhận và yêu thích ứng của nhân sự trước hiện tượng biển tiến, biển thoái, là một bài học kinh nghiệm cho tất cả chúng ta ngày hôm nay trước rủi ro tiềm ẩn xâm thực của nước biển do thay đổi nhiệt độ. Không chỉ có thế, vẻ thơ mộng của tự nhiên và cuộc sống thường ngày sống động của làng chài giúp Cái Bèo mê hoặc khách hàng du ngoạn trong và ngoài nước.
Trong sách lược xây dựng và tăng trưởng Cát Bà trở thành trung tâm du ngoạn cấp vương quốc và quốc tế, một trong những vị trí được huyện Cát Hải tâm điểm là một quản lý và vận hành khai thác và phát huy lợi ích văn hóa truyền thống di chỉ Cái Bèo./.
