Lần giở lịch sử vẻ vang nhà Nguyễn, Bình An Đường chỉ là một di tích có mức giá trị kiến trúc khiêm nhường, nếu so sánh với những cung điện, lăng tẩm nguy nga và đồ sộ… Tuy nhiên, nó vẫn đang còn một lợi ích nhất định riêng với các nhà phân tích y học truyền thống cổ truyền thời Nguyễn. Sự độc đáo và khác biệt của Bình An Đường là một một “bệnh viện cung đình” quan trọng, chỉ dành riêng riêng cho những thái giám, cung tần, mỹ nữ các triều vua nhà Nguyễn.
Dựa theo “Lịch triều hiến chương loại chí”, người đời nay biết được Bình An Đường được xây dựng vào năm 1823, theo ý chỉ của vua Minh Mạng. Vị vua này vốn xuất hiện một trong những vợ, con rất nhiều vì vậy yên cầu phải xuất hiện một trong những thái giám, cung nữ phần đông không kém để phục vụ yêu cầu sinh hoạt hằng ngày. Để chữa trị cho hàng trăm nhân sự ấy mỗi một khi ốm đau, bệnh tật…Minh Mạng đã cho xây riêng một trung tâm an dưỡng, khám, điều trị bệnh, đặt dưới sự trông coi của Thái Y Viện.
Để tiện cho việc lưu thông điều trị, an dưỡng những người dân phục dịch trong cung đình, nên Bình An Đường được xây dựng sát bên cửa hậu của hoàng thành Huế (lúc bấy giờ là đường Đặng Thái Thân, TP.Huế). Bình An Đường phân thành hai phần: nhà khám, bốc thuốc, châm cứu.. để chữa bệnh. Và nhà an dưỡng giành cho những bệnh nhân già, yếu không thể lưu thông được. Phía Bắc của Bình An Đường xuất hiện riêng một tòa Cung Giám Viện- nơi thời xưa các thái giám ăn ở, mong chờ được khám, chữa bệnh (theo phong tục vẫn phải tách rời các thái giám (á nam) với phụ nữ).
Do công dụng, trong khuôn viên Bình An Đường chỉ trồng các loài hoa và cây thuốc nam để tiện sử dụng cho việc chữa bệnh. Các thầy thuốc đến thao tác tại Bình An Đường do Thái Y Viện phân công. Nhiều phần họ đều là các thầy thuốc giỏi, đức độ. Tổng thể toàn bộ thuốc males điều trị đều lấy trong kho thuốc hoàng cung, bệnh nhân không phải trả tiền.
Giờ đây, thuộc list những điểm du ngoạn kỳ thú của cố đô Huế, khách nước ngoài rất có thể đến thăm Bình An Đường sau khoản thời gian đã tu bổ như nguyên mẫu. Từ phía bên ngoài nhìn vào, Bình An Đường tương tự như một nhà vườn Huế nho nhỏ. Nằm tại một khu đất nền trước mặt trên địa phận phường Thuận Thành- thành phố Huế (góc đường Đoàn Thị Điểm – Đặng Thái Thân). Hai ngôi nhà chính được kiến trúc theo phong cách cận tiến bộ, đôi phần chịu tác động ảnh hưởng từ kiến trúc nhà Pháp, vẫn trung thành với chủ với lối kiến trúc “phương đình” truyền thống cuội nguồn.
Mạng lưới hệ thống mái nhà thấp, lợp bằng thứ ngói liệt hạng trung. Rường cột, cửa lớn, hành lang cửa số…được làm bằng gỗ, nay đã lên nước đen bóng. Đế, chân cột táng bằng những hộc đá Thanh rất vững chãi. Vào trong nhà lại thấy thoáng mát vì xuất hiện nhiều cửa. Những hành lang cửa số vuông vức đều sở hữu chấn track gỗ, cánh cửa ghép bằng nhiều thanh gỗ bào mỏng xếp nằm nghiêng, cho thoáng khí (tiếng Huế gọi là cửa “lá sách”). Riêng mạng lưới hệ thống cửa lớn nhìn về phía Đại nội là những tấm cửa “bàn khoa”, rất có thể tháo ráp đơn giản và dễ dàng, và thông thoáng. Ngoài ra, các bức tường đều xây bằng gạch rất dày, do vậy mùa hè thông thoáng, mùa đông thì êm ấm.
Trên tường, bài trí với những bức tranh vẽ cung nữ, thái giám triều Nguyễn. Đáng lưu ý là 6 bức tranh sơn mài miêu tả phương pháp y học truyền thống cổ truyền, phỏng theo tư liệu trong sách “Kỹ thuật của người An Nam” (XB năm 1909). Trên tranh khắc những hàng chữ nôm bé li ti nêu cách chữa các bệnh cơ bản lưu truyền trong dân gian như: Đánh gió, đốt lá sơn, xông nước lá…và xuất hiện cả một đạo bùa “trừ tà trị bệnh, trấn trạch bình an”. Tổng thể toàn bộ mờ mờ ảo ảo, dưới ánh đèn lồng lung linh với giấy chụp đèn in chìm họa tiết trên cửu đỉnh Huế.
Sau hàng trăm năm bị quên béng, lúc này Bình An Đường là một di tích lịch sử vẻ vang thú vị được xuất hiện hằng ngày. Đến đây, khách hàng rất có thể uống trà, cafe trong một khuôn viên thơm lừng hương hoa và cây thuốc nam./.
