Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam vừa ký Quyết định xếp hạng di tích Quốc gia đặc trưng (đợt 5) 14 di tích. Theo đó, di tích lịch sử vẻ vang Khu đền thờ Tây Sơn Tam Kiệt (huyện Tây Sơn) được xếp hạng di tích Quốc gia đặc trưng.
1.
Ở thế kỷ XVIII, trong hoàn cảnh tổ quốc loạn lạc, các thế lực phong kiến tranh nhau để giành vị thế, tổ quốc bị chia cắt, cuộc sống thường ngày nhân dân khốn cùng. Phong trào nông dân Tây Sơn nổ ra, và những người dân nông dân lần thứ nhất đã tạo ra sự sự nghiệp lẫy lừng chưa từng xuất hiện trong lịch sử vẻ vang, xây dựng một triều đại huy hoàng – Triều đại Tây Sơn. Một triều đại đã để lại những âm hưởng trọn hào hùng trong bản hùng ca dựng nước và giữ nước của dân tộc. Tuy nhiên, nhà Nguyễn – Gia Long sau khoản thời gian lên ngôi đã ra tay trả thù tàn bạo, mọi thành tựu ở trong phòng Tây Sơn đều bị xóa khỏi, phủ nhận, nhưng dấu ấn nhà Tây Sơn để lại trong ký ức dân tộc Việt Nam và được viết nên trong những trang sử vẻ vang của nước nhà không khi nào phai nhạt.
Ngày nay, sự hiện hữu Khu di tích Đền thờ Tây Sơn Tam Kiệt, cùng 14 di tích khác tương quan đến trào lưu nông dân Tây Sơn ở Bình Định và nhiều di tích trên toàn quốc đã chứng tỏ vấn đề này.
Đền thờ Tây Sơn Tam Kiệt.
Phong trào nông dân Tây Sơn được dấy lên từ ấp Tây Sơn, dưới ngọn cờ chính nghĩa xuất hiện sức thu hút và tỏa khắp rộng rãi, thường xuyên lập nhiều chiến công vang dội, đưa trào lưu nông dân Tây Sơn từ một cuộc khởi nghĩa nông dân, trở thành trào lưu giải phóng dân tộc trên quy mô toàn quốc, xác định vị thế và độc lập vương quốc dân tộc, tiến tới xây dựng vương triều nhà Tây Sơn với nhiều chủ trương tiến bộ về chính trị, kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, ngoại giao, trong đó vượt bậc lên vai trò Quang Trung- Nguyễn Huệ. Nói về Hoàng đế Quang Trung là nói tới một thiên tài quân sự của Việt Nam, thần tốc, bách chiến bách thắng. Không những thế, ông còn là một một vị minh quân với tấm lòng đãi sĩ chiêu hiền được nhiều danh sĩ ra giúp sức. Tuyên bố nức lòng dân trong “Chiếu lên ngôi”: Nhân nghĩa, trung là một đạo lớn của người. Trẫm nay cùng dân canh tân đã thể hiện ý tưởng một triều đại mới – triều đại lên ngôi của những người dân nông dân áo vải. Những cải cách của Quang Trung xuất hiện nhiều mặt tích cực, thể hiện một tư tưởng tiến bộ, nhằm đưa tổ quốc nhanh gọn lẹ vượt qua cuộc khủng hoảng rủi ro sau chiến tranh trải dọc qua để vươn lên sát vai cùng các vương quốc tăng trưởng đương thời, những chủ trương cải cách này đã và sẽ tạo năng lực mở đường, tăng trưởng của tổ quốc, của dân tộc.
2.
Năm 1979, Khu Điện thờ Tây Sơn Tam Kiệt, cây me, giếng nước được xếp hạng di tích Quốc gia. Điều tạo ra sự lợi ích Điện thờ Tây Sơn không phải ở kiến trúc điện thờ mà ở lợi ích Lịch sử dân tộc và nhân văn của nó. Mặc cho việc trả thù ở trong phòng Nguyễn, nhân dân Tây Sơn vẫn tri ân, tưởng nhớ ba người hero áo vải và xây dựng Đình trên chính nền nhà cũ của bạn bè Tây Sơn, kín thờ Tây Sơn Tam Kiệt ở bên cạnh Thành hoàng làng, Đình phá thì xây Miếu, Miếu đổ lại dựng Điện, Điện xuống cấp trầm trọng xây Đền.
Trong trung tâm Đền thờ hiện còn hai di tích gốc: cây me cổ thụ và giếng nước. Cây me khoảng 300 năm tuổi, đường kính gốc 3,9m, chu vi tán 30m, được Hội Bảo vệ tự nhiên và thiên nhiên và môi trường Việt Nam cấp bằng công nhận: Cây di tích năm 2011. Đó là cây cổ thụ thứ nhất và nổi bật ở Bình Định được công nhận cây di tích.
Không gian của Khu di tích, khởi đầu 7,4 nghìn mét vuông; năm 2004 mở rộng thêm 2,1 nghìn mét vuông về phía Nam; trong năm 2007 mở rộng Khu di tích lịch sử ra đến bờ Bắc sông Côn, bao cả Di tích Bến Trường Trầu – nơi Nguyễn Nhạc dựng ngôi nhà chứa trầu và làm quán trọ cho khách hàng buôn trầu, trước lúc khởi nghĩa; năm trước đó, một Dự Án BĐS tiếp tục mở rộng khuôn viên phong cảnh ra phía Bắc hơn 2 nghìn mét vuông, thiết lập upgrade Đền thờ và tôn tạo Bảo tàng Quang Trung được lập, với tổng ngân sách đầu tư trên 200 tỷ đồng, Dự Án BĐS đang triển khai tiến hành. Hiện nay, tổng quy hoạch Khu di tích Đền thờ Tây Sơn được thiết kế gần 18 nghìn mét vuông. Hiện nay, một năm có tầm khoảng 70.000 đến 80.000 lượt khách hàng đến thăm viếng, tham quan Khu di tích lịch sử, riêng đội nhạc võ phục vụ từ 500 đến 600 event/năm cho những đoàn khách hàng phượt trong và ngoài nước. Đặc biệt quan trọng, Khu di tích vinh dự đón tiếp nhiều đoàn lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước về thăm viếng.
