Chùa Hồ Thiên trực thuộc Khu di tích nhà Trần tại Đông Triều. Ngôi chùa đã được Bộ Văn hoá – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa truyền thống, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử vẻ vang – văn hoá cấp vương quốc từ thời điểm năm 2006. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử vẻ vang, chùa Hồ Thiên huy hoàng trong lịch sử vẻ vang đến nay chỉ từ là phế tích, nhưng trung tâm thánh địa rất thiêng nguyên sơ này đang rất được tích cực tôn tạo, nhằm trả lại những lợi ích vốn xuất hiện.
Ngôi chùa tọa lạc trên núi Phật Sơn, nơi mà theo một số nhà phong thuỷ là xuất hiện vị trị “long chầu, hổ phục” rất độc đắc. Sư trụ trì chùa Hồ Thiên là Tỷ kheo Thích Đạt Ma Trí Thông, cho Cửa Hàng chúng tôi biết: “Khu chùa tựa vào đỉnh núi Phật Sơn, cho nên suốt cả mùa đông không hề có ngọn gió bấc nào thổi vào được…”. Nhà sư còn phân tích và lý giải: “Chữ hồ trong Hồ Thiên tự không phải là ao, mà mang nghĩa “quần tụ”. Hồ Thiên là việc quần tụ trên trời…”.
Tuyệt hảo nhất hiện còn ở ngôi chùa cổ là tấm bia đá lớn ở trong một nhà bia mới dựng, được ghép mộng đá thay nhà bia cũ xây bằng gạch. Sau gần 300 năm tồn tại, đến nay những nét chữ, chạm khắc trên bia vẫn rất rõ rệt. Xuất hiện ý kiến nhận định rằng đấy là tấm bia đá đẹp tuyệt vời nhất lúc này trong số di tích ở Quảng Ninh. Kề bên những lợi ích về thẩm mỹ và nghệ thuật, tấm bia còn chứa đựng lợi ích về mặt lịch sử vẻ vang, văn học, đó là bài văn khắc trên bia ca tụng cảnh quan Hồ Thiên và ca tụng công đức của chúa Trịnh. Bia dựng ngày tốt tháng 3 niên hiệu Vĩnh Hựu thứ 2 (1736)./.
