Từ thị trấn Quỳnh Nhai, ngược dòng sông Mã bằng thuyền máy khoảng 45 phút, tới xã Pắc Ma huyện Quỳnh Nhai khách nước ngoài sẽ đơn giản dễ dàng đến thăm di tích lịch sử vẻ vang cây đa Pắc Ma trên đồi, xung xung quanh mênh mông sông nước.
Từ thời điểm cách đó 60 năm về trước, cây đa Pắc Ma thuộc bản Pắc Ma, xã Pắc Ma huyện Quỳnh Nhai, là cây mọc tự nhiên cách đường liên tỉnh 171 khoảng 300m trên một quả đồi xuất hiện dáng như yên ngựa. Trong thời kháng chiến chống thực dân Pháp, huyện Quỳnh Nhai nằm tại sách lược trọng điểm về quân sự, là của ngõ để ta hoàn toàn có thể từ Than Uyên đi vào tiến sang Tuần Giáo và Điện Biên. Năm 1948, tại bản Mứn và bản Pắc Ma chúng đốt phá trên 100 nóc nhà đồng thời toàn cảnh tài sản của nhân dân, bắt gần hết số cán bộ trung kiên ma ta kiến thiết xây dựng, huấn luyện và đào tạo cùng mái ấm gia đình, đồng đội cán bộ địa phương mới trở về hoạt động và sinh hoạt, thẳng tay giết một vài người tham gia cách mạng; Chúng còn tiến hành chủ trương dồn dân để dễ bề trấn áp.
Nhận rõ tình hình, vị trí sách lược của Sơn La, Tây Bắc, ngày 21/01/1948 bộ Tổng lãnh đạo đã ra thông tư số 114/CT-BT và 115/CT-BT nêu rõ trách nhiệm giải phóng đồng bào Tây Bắc và xây dựng căn cứ địa Tây Bắc là trách nhiệm cơ bản của liên trung tâm X. Thực hiện chủ trương của Liên trung tâm, ngày 29/3/1948 đội xung phong Quyết tiến đã lên đường. Ngày 29/6/1948 đơn vị chức năng đang đi vào Tú Lệ Yên Bái và chủ trương gia tăng Tú Lệ làm bàn đạp tiến công lên Mường Trai ( Mường La). Nhận rõ vị trí thuận tiện của Quỳnh Nhai là cửa ngõ để ta hoàn toàn có thể từ Than Uyên đi vào.
Căn cứ vào nhận định của cục tổng lãnh đạo, Tại nơi cây đa Pác Ma, xã Pắc ma huyện Quỳnh Nhai năm 1952 bộ đội ta đã tiêu diệt được 72 tên địch trong tiểu đoàn TaBo thứ 17 quân Viễn chinh Pháp, thu gom được nhiều vũ khí. Trong trận tập kích Pắc Ma thắng lợi đã góp thêm phần chọc thủng phòng tuyến Sông đà của địch, giải phóng trọn vẹn huyện Quỳnh Nhai, tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho phía thọc sâu vu hồi giành thắng lợi to lớn trong hai đợt của chiến dịch tiến công giải phóng Tây Bắc. Chiến dịch Tây Bắc kết thúc thắng lợi, ta đã tiêu diệt một thành phần trọng điểm sinh lực địch, giải phóng một vùng đất đai rộng lớn 28.500 Km2 với 25 văn dân trên một địa phận trọng yếu. Tây Bắc trở thành căn cứ địa nối tiếp với căn cứ địa Việt Bắc.
Cây đa là một chứng tích thắng lợi của cục đội ta trong chiến dịch Tây Bắc năm 1952, nhân dân địa phương thường gọi là cây đa Pắc Ma. Hiện nay cây đa vẫn vươn cao sức sống trên đồi, xung xung quanh mênh mông sông nước vùng lòng hồ thủy điện Sơn La. Đến với di tích, khách nước ngoài được ngồi trên thuyền ngắm cảnh tự nhiên hùng vĩ, câu cá sông, quan trọng đặc biệt là việc thành tâm thắp một nén nhang tưởng nhớ tới các chiến sỹ đã hy sinh bảo vệ vùng đất Quỳnh Nhai, Sơn La – một thành phần hữu cơ của nước Việt Nam. Ở đây còn là một một trang sử địa phương để soi sáng cho những thế hệ con cháu học tập, thao tác làm việc sao cho một phần xứng danh với việc hy sinh của rất nhiều thế hệ tiền bối./.
