Bỏ lại những tất bật, vất vả của cuộc sống đời thường thường ngày, đi tìm chút gì đó sâu lắng, an yên cho lòng mình, tôi tới thăm những ngôi đình làng cổ ở xã Tân Dân (Khoái Châu). Đến đây rồi, tìm hiểu, mày mò công trình xây dựng trăm tuổi mới càng thêm quý trọng những lợi ích văn hóa truyền thống vật thể xinh tươi mà thiêng liêng, những dấu ấn truyền đời để lại cho con cháu tương lai.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử hào hùng, cả 4 ngôi đình cổ Thọ Bình, Bình Dân, An Dân và Dương Trạch của xã Tân Dân vẫn đang là nơi bảo tồn vẹn nguyên những lợi ích văn hóa truyền thống, tập tục truyền thống xưa kia của người Việt. Mang đậm phong thái kiến trúc của thời nhà Lê, nhà Nguyễn, khi trang trí, đình thường được khai thác các đề tài tương quan đến sinh hoạt sản xuất, phong tục tập quán thường nhật, hình tượng thiêng vật quý. Những thương hiệu sinh động ấy như nói lên khát vọng ước mơ bình dị của nhân sự.
Đình An Dân, xã Tân Dân (Khoái Châu)
Thăm đình An Dân, lắng nghe lời trình làng của cụ thủ từ Phan Văn Điều, công ty chúng tôi như đang thấy ngược thời hạn trở về với lịch sử hào hùng. Cụ Điều cho thấy thêm, đình An Dân được xây dựng vào lúc ngày đầu tiên của năm mới 1909 niên hiệu Duy Tân. Đến nay, dù đã qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo nhưng đình vẫn giữ được kết cấu kiến trúc tương đối đồng hóa vững chãi, mang đậm phong thái kiến trúc thời Nguyễn với kiểu chữ Tam gồm Đại bái, Trung từ và Hậu cung. Đình được xây dựng bằng mạng lưới hệ thống cột, kèo đa phần từ gỗ lim, trên nền gỗ được chạm khắc những hoa văn tinh xảo hình rồng, chữ Thọ hay bộ tứ quý tùng, trúc, cúc, mai…
Cùng mang những nét chạm khắc thời Nguyễn nhưng đình Thọ Bình xuất hiện điểm nổi bật khi mang trong mình một phần dấu ấn thời Lê. Qua lời kể của những vị bô lão trong thôn, công ty chúng tôi được biết, đình Thọ Bình được tọa lạc trên một khu đất nền cao ráo, thông thoáng ở đầu thôn, trước mặt khuynh hướng về phía Bắc nhìn ra cánh đồng, xưa kia xuất hiện nhánh sông Kim Ngưu chảy qua. Đình Thọ Bình được xây dựng kiểu chữ Nhị gồm Đại bái và Hậu cung. Dừng chân trước sân đình, công ty chúng tôi được ngắm nhìn những đường nét chạm khắc uốn lượn tinh xảo, được đắm mình suy ngẫm với những nét chữ Hán cổ, đôi dòng câu đối “Việt sử danh xưng bất tử/Nam sinh thánh hiệu trường sinh” (tạm dịch: Đất Việt ghi tên thần bất tử/Trời Nam sinh thánh mãi trường sinh).
Về thăm những ngôi đình cổ ở xã Tân Dân các bạn không những được ngắm nhìn những đường nét chạm khắc tinh xảo mà còn phải được đắm mình trong những giai thoại, ý nghĩa độc đáo và khác biệt của những vị thần được thờ cúng tại ở đây. Được biết thêm, cả 4 ngôi đình làng của xã Tân Dân đều đang thờ đức thánh Chử Đồng Tử cùng Nhị vị phu nhân là Tiên Dung công chúa và Tây Nương (hay còn gọi là Tây Sa) công chúa, những vị thần linh, người đã xuất hiện công lớn trong việc khai hoang, lập ấp, chữa bệnh cứu người mang lại cuộc sống đời thường ấm no cho nhân dân.
Để ghi nhớ công ơn của những vị thần, xưa kia các đình làng của xã Tân Dân đều được xây dựng ở vị trí trung tâm độc đắc của làng, nơi đó là khu vực để người dân trong làng sinh hoạt, tổ chức triển khai các buổi sinh hoạt cộng đồng dân cư, quyết định hành động các việc làm trọng điểm của làng. Để rồi từ đó đình làng trở thành một khu vực không thể thiếu, là sợi dây liên kết bền chặt người xem dân trong làng.
Hiện nay, trước những thay đổi của cuộc sống đời thường, người dân xã Tân Dân bộn bề với biết bao việc làm phải lo toan nhưng những ngôi đình làng vẫn là nơi để người xem trở về, sống những phút giây lắng dịu để tưởng nhớ về những lợi ích truyền thống lịch sử của dân tộc. Từ bao đời nay vẫn vậy, hàng năm từ thời điểm ngày mùng 6 đến ngày mùng 8 tháng 2 (âm lịch) là ngày các đình làng trong xã mở hội. Những ngày hội ấy sẽ là ngày vui nhất của dân làng khi người xem cùng hòa cộng đồng nụ cười. Về với những ngày hội đình làng, người xem cùng nhau trở về thắp những nén nhang thơm, dâng lên các vị thần những mâm lễ vật truyền thống lịch sử. Ban ngày, người xem đến tế, lễ, tối đến cùng nhau giao lưu văn nghệ, tổ chức triển khai các vui chơi dân gian.
Những ngôi đình cổ ở xã Tân Dân giờ đây đều đã in màu thời hạn, nhưng từng mái ngói, từng đường nét chạm trổ xinh tươi kia như vẫn đang thầm thì kể mẩu chuyện xưa tích cũ và dù rằng qua bao đời vẫn sẽ là nơi để người con quê nhà gửi gắm, cầu mong các đức thánh, thần, các bậc tiền nhân phù hộ cho toàn dân được trong lành, nhà nhà niềm hạnh phúc, mùa màng bội thu…
