Ít người biết rằng, người Pháp trong thời kỳ đô hộ Việt Nam đã từng xây dựng một mạng lưới hệ thống trung tâm nghỉ ngơi với nhiều tòa thành tháp nguy nga và trang trọng trên núi thiêng Trường Lệ (Phường Trường Sơn, Thành phố Sầm Sơn, Tỉnh Thanh Hoá).
Phía Đông, chân dãy núi Trường Lệ xuất hiện bãi tắm biển Vua Bảo Đại với những khối đá xuất hiện hình thù ưa nhìn
NÚI THIÊNG TRƯỜNG LỆ
Tên gọi Núi Trường Lệ gắn sát với câu truyện truyền thuyết của dân cư miền biển Châu Ái (Thanh Hóa thời buổi này). Chuyện xưa kể rằng, năm ấy một cơn đại hồng thủy đã cuốn hết thảy mọi thứ ra Biển Đông, một người phụ nữ mang thai gần tới ngày sinh hạ bị nước lũ cuốn trôi ra biển, khi nước rút, sóng đẩy người phụ nữ vào bờ, thuộc làng Kẻ Trường. Dân làng khóc thương nàng, lấy đất, đá đắp thành nấm mộ, tạo thành dãy núi Trường Lệ, Có nghĩa là nước mắt dài. Từ trong bụng người mẹ đó sinh ra cậu bé khôi ngô, chẳng bao lâu sau đang trở thành một chàng trai vạm vỡ, sức khỏe thể chất phi thường, từng ngày trợ giúp dân làng.
Cũng vào thời gian này xuất hiện một loài thủy quái thường ăn thịt ngư dân ngoài biển, lúc lại vào làng sát hại dân lành, khiến cho nhiều người sợ hãi, bỏ làng đi nơi khác kiếm sống. Để diệt bầy thủy quái giúp dân làng, chàng trai đã dùng thanh kiếm sắc rạch thân mình ra làm hai: một nửa cùng dân làng ra khơi đánh cá, nửa còn sót lại đứng ở đầu dãy núi Trường Lệ, từ đó bọn thủy quái không hề xuất hiện nữa. Dân làng ngày một đông vui, cá đầy khoang sau mỗi lần ra biển. Nhớ ơn chàng, dân làng xây đền trên núi Trường Lệ, gọi là Đền Độc Cước. Từ Đền Độc Cước, chúng ta cũng có thể tận hưởng trọn khí trời lồng lộng mang theo vị mặn của biển. Xa xa, những làng chài lấp ló sau rặng phi lao hát vi vu trong gió.
Bãi tắm biển Vua Bảo Đại tuyệt đẹp
Núi Trường Lệ còn chứa đựng trong mình một truyền thuyết đẹp về Đền Cô Tiên. Truyền thuyết xưa kể lại rằng, ngôi đền này thờ một người phụ nữ làm nghề thuốc cứu nhân độ thế. Thiếu nữ vì không vâng lời cha lấy một kẻ nhà giàu nên bị cha đuổi đi. Sau đó, cô đem lòng yêu và lấy chàng trai nghèo khó mà tốt bụng tên là Côi. Cuộc sống đang êm ả thì nàng bị bệnh hủi. Xuất hiện một cụ bà xuất hiện đã chạy chữa bằng thuốc nam và nước suối lấy từ Vụng Tiên. Thiếu nữ khỏi bệnh, bà cụ ra đi để lại cho vợ chồng họ một tay nải để che mưa và một giỏ mây để đựng thuốc lá cứu người.
Một lần, hai vợ chồng đi chữa bệnh về khuya, gặp trời mưa to, nhớ lời bà cụ dặn lấy tay nải ra che mưa, rồi thiếp đi lúc nào không biết. Sáng dậy, hai vợ chồng thấy mình đang ở trong một ngôi nhà 3 gian khang trang, sạch sẽ và đẹp mắt. Từ đó, hai vợ chồng ở lại ngôi nhà, hái lá nam chữa bệnh cho người xem trong vùng. Một mỗi sáng đẹp trời, cả hai vợ chồng ăn mặc rất đẹp, dắt tay nhau tăng trưởng đỉnh núi rồi không thấy trở về. Từ đó ngôi nhà trở thành Đền Cô Tiên, được dân làng chăm lo khói hương. Ngôi đền vinh dự được Bác Hồ về thăm và nghỉ chân năm 1960 và đã nhiều lần trùng tu, sửa chữa thay thế.
Núi Trường Lệ xuất hiện trong từ điển Hán Việt của Đào Duy Anh: “Tên một trái núi ở Thanh Hóa, khí hậu rất tốt, người Tây lấy để làm nơi nghỉ mát”. Điều này trùng với những khảo cứu của phòng phân tích Hoàng Tuấn Phổ: “Người Pháp xây dựng trên núi Trường Lệ chỗ hòn Cổ Giải một khu dành riêng cho họ nhiều lâu đài, biệt thự mang tên “Sầm Sơn Haut”, dịch Sầm Sơn Thượng. Bãi tắm biển Sầm Sơn là nơi bãi tắm, sở cẩm, bang tá và trung tâm phố nhỏ gồm shop, chợ búa để phục vụ người Pháp là chính…”.
Với cảnh sắc hùng vĩ, thơ mộng cùng với nhiều thắng tích huyền thoại, người Pháp đã nhìn ra một viễn cảnh sáng giá của Sầm Sơn và đón đầu Xu thế phượt nghỉ ngơi từ hơn 100 năm trước đó. Do sự tàn phá của thời hạn và chiến tranh, những tòa thành tháp nghỉ ngơi của người Pháp xây dựng đã sụp đổ và nằm im lìm dưới tán rừng rậm rạp của núi Trường Lệ. Những dấu tích này được gợi lại khi Shop chúng tôi trở lại tìm dấu tích.
Một phần núi Trường Lệ phía giáp Biển Đông.
DẤU TÍCH CÒN SÓT LẠI
Trong ký ức chưa xa của ông Vũ Tiến Khả, thủ nhang Đền Cô Tiên trên dãy núi Trường Lệ, thì chỉ từ thời điểm cách đây chừng hai mươi năm thôi, ông lên núi hái củi vẫn thấy những bức tường dày chừng 30 cm hoang phế lấp ló trong những bụi dứa dại. Xuất hiện những vết tích nền nhà rộng hàng trăm m2 ẩn hiện trong hoang vu cây sim um tùm. Ông Khả nói rằng, theo lời bố ông kể lại, thời đó, bố ông Khả bị Pháp điều động làm “cuông nhốc” (người phục dịch) cho Pháp để xây những công trình xây dựng nghỉ ngơi trên núi Trường Lệ. Vật tư xây dựng thời đó gồm gạch đặc, đá khai thác từ núi Nhồi (Tp. Thanh Hóa) và đá thạch anh, loại đá vốn xuất hiện trên dãy núi Trường Lệ. Các công trình xây dựng Pháp xây dựng gồm xuất hiện: đường cho xe con lên núi, bãi đỗ trực trăng, nhiều nhà nghỉ ngơi và trung tâm nhà ăn.
Còn theo Giám đốc Trung tâm Văn hóa truyền thống Tp. Sầm Sơn Cao Văn Tâm thì trên dãy núi Trường Lệ vẫn còn đó hiển hiện dấu tích một trung tâm nghỉ mát của Vua Bảo Đại rộng vài trăm m2. Dẫn Shop chúng tôi vượt qua những tán dứa dại cao hơn nữa 3m, ít dấu chân người, anh Tâm vạch cỏ hướng dẫn nền móng tòa nhà trung tâm nghỉ mát của vị Vua này. Theo quan sát của Shop chúng tôi, trung tâm nghỉ ngơi của Vua Bảo Đại rộng chừng 500 m2, còn dấu tích móng từng tòa nhà lớn nhỏ. Anh Tâm cho thấy, bãi tắm biển này là nơi Vua Bảo Đại hay xuống tắm mỗi lần về núi Trường Lệ nghỉ ngơi. Sau năm 1975, người dân Sầm Sơn lên núi hái củi còn nhặt được vàng lá xung xung quanh nơi này. Đi hết trung tâm nền móng là bãi tắm biển tuyệt đẹp hiện ra. Ngày nay, người dân địa phương vẫn gọi bãi tắm biển này là Bãi tắm biển Vua Bảo Đại.
Khu vực biển Bảo Đại xuất hiện nhiều khối đá xuất hiện hình thù và sắc tố kỳ lạ, ưa nhìn. Theo khảo sát của Viện Địa chất Việt Nam, những khối đá này như những tấm bản vẽ địa chất tự nhiên, rất có thể đọc được thời kỳ tạo ra địa chất của dãy núi Trường Lệ và thiết kế địa chất vùng biển Thanh Hóa thời kỳ cổ đại.
Vết tích nền móng xây dựng bằng đá tạc thạch anh của người Pháp
Dãy núi Trường Lệ được cấu thành từ những núi xếp thường xuyên nhau, phía từ phía đất liền vươn dần ra tới biển. Anh Tâm cho thấy, dãy núi này còn có nhiệt độ khác nhau so với phần còn sót lại của Tp. Sầm Sơn, mùa hè mát rượi như đi rừng nguyên sinh, chỉ đơn giản là xuống chân núi thôi là phát hiện cái nóng hầm hập của miền Trung nắng gió. Có lẽ rằng vì xuất hiện vùng tiểu nhiệt độ ôn đới đặc trưng, người Pháp và Vua Bảo Đại đã chọn dãy núi này để xây dựng trung tâm nghỉ ngơi mà thời buổi này, do chiến tranh tàn phá chỉ còn sót lại những vết tích nền móng.
Ông Lương Tất Thắng, Chủ tịch Ủy Ban Nhân Dân Tp. Sầm Sơn cho thấy, tận dụng tối đa những ưu thế về địa hình, địa mạo và những khu vực phượt tâm linh nổi tiếng, thành phố đang xây dựng và xây dựng dãy núi Trường Lệ thành trung tâm phượt trọng điểm. Thành phố đã giao cho Trung tâm Văn hóa truyền thống tìm tòi tài liệu sử học từ các nguồn trong và ngoài nước để rất có thể phác họa phần nào trung tâm nghỉ ngơi của người Pháp và của Vua Bảo Đại gồm các nội dung: năm xây dựng, quy mô công trình xây dựng, phương thức xây dựng, vai trò của trung tâm nghỉ ngơi này thời kỳ Pháp thuộc… để ra mắt đến khách nước ngoài, làm phong phú hơn nét văn hóa truyền thống người miền biển của thành phố trẻ Sầm Sơn./.
Yên Ninh
