Trong Hoàng Thành Huế, các vua nhà Nguyễn đã cho xây dựng 5 trung tâm miếu thờ. Trong đó, Thế Tổ Miếu (thường được gọi tắt là Thế Miếu) được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 2 (1821) theo kiến trúc “trùng thiềm điệp ốc”, tiền doanh 11 gian, hai chái; chính doanh chín gian, hai chái kép.
Chốn rất linh thiêng số 1 Hoàng Thành Huế
Thái Tổ Miếu (thờ 9 vị chúa Nguyễn, từ Thái Tổ Gia Dũ hoàng đế Nguyễn Hoàng đến Hiếu Định Vương Nguyễn Phúc Thuần và các bà vợ của mình) nằm tại vị trí phía tả Thái Hòa Điện, trong những phòng khác biệt có những vòng tường bao kín. Trong đó, ngoài ra miếu chính còn tồn tại các miếu nhỏ thờ các vị công thần thời các chúa Nguyễn.
Trong các miếu thờ ở phòng Hoàng Thành Huế, Thế Tổ Miếu là nơi trọng điểm số 1. Đấy là trung tâm miếu thờ lớn số 1, ngoài miếu chính còn tồn tại nhiều công trình xây dựng phụ thuộc có mức giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật và giàu tính lịch sử dân tộc như Cửu đỉnh; Hiển Lâm Các (nơi suy tôn công lao các vị thần linh, vua và công thần triều Nguyễn; Tả, Hữu Tùng Tự (nơi thờ các công thần); Canh Biểu Điện (thờ Khổng Tử, nay đã trở nên triệt hạ); đền thờ Thổ Công. Đó cũng là nơi bảo lưu tương đối trọn vẹn nhất dấu tích xưa so với những trung tâm miếu thờ khác trong Đại Nội Huế.
Thiết trí án thờ vua chúa triều Nguyễn
Trong miếu thiết án thờ các vua nhà Nguyễn, mỗi vị vua được thờ ở mỗi gian. Kết cấu thiết trí án thờ trong Thế Tổ Miếu tuân theo mô thức cộng đồng về phong thái thiết trí án thờ vua chúa dưới triều Nguyễn.
Theo gia pháp của mình Nguyễn, các vị vua bị gọi là “xuất đế” và “phế đế” đều không được thờ trong tòa miếu này, vì thế, trước năm 1958, bên trong Thế Tổ Miếu chỉ mất 7 án thờ của rất nhiều vị vua trong tương lai: Thế Tổ Cao Hoàng Đế (vua Gia Long) và 2 hoàng hậu Thừa Thiên, Thuận Thiên ở gian ở chính giữa. Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế (vua Minh Mạng) và hoàng hậu ở gian tả nhất (gian thứ nhất bên trái, tính từ gian giữa). Hiến Tổ Chương Hoàng Đế (vua Thiệu Trị) và hoàng hậu ở gian hữu nhất (gian thứ nhất bên phải, tính từ gian giữa). Dực Tông Anh Hoàng Đế (vua Tự Đức) và Hoàng hậu ở gian tả nhị (gian thứ hai bên trái). Giản Tông Nghị Hoàng Đế (vua Kiến Phúc) ở gian hữu nhị (gian thứ hai bên phải). Cảnh Tông Thuần Hoàng Đế (vua Đồng Khánh) và hoàng hậu ở gian tả tam (gian thứ ba bên trái). Hoằng Tông Tuyên Hoàng Đế (vua Khải Định) và Hoàng hậu ở gian hữu tam (gian thứ ba bên phải).
Nơi thờ tự các vị vua yêu nước
Tháng 10 năm 1958, án thờ 3 vị vua yêu nước vốn bị liệt vào hàng xuất đế là Hàm Nghi, Thành Thái và Duy Tân đã được hội đồng Nguyễn Phúc Tộc rước vào thờ ở Thế Tổ Miếu. Hiện nay, án thờ vua Hàm Nghi được để tại gian tả tứ (gian thứ tư bên trái). Án thờ vua Thành Thái để tại gian tả ngũ (gian thứ năm bên trái), còn án thờ vua Duy Tân để tại gian hữu tứ (gian thứ tư bên phải). Còn các án thờ vua Dục Đức, Hiệp Hòa và Bảo Đại đến nay vẫn chưa xuất hiện mặt trong Thế Tổ Miếu.
Hàng năm, khách nước ngoài thập phương đến thưởng ngoạn cảnh quan, ngắm nhìn các công trình xây dựng kiến trúc cổ kính trong Hoàng Thành Huế, và đặt chân đến ở đây bái vọng, tìm hiểu về một tiến trình lịch sử dân tộc của tổ quốc dưới sự trị vì của rất nhiều vua chúa nhà Nguyễn./.
