Ở trong “Quần thể di tích Thần vệ quốc Hoàng Bảy”, từ lâu đền Bảo Hà ở xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên không chỉ có được nghe biết là Di tích lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống nổi tiếng trong toàn nước mà ở đây còn là một vị trí du ngoạn tâm linh mê hoặc khách nước ngoài thập phương mọi khi đặt chân đến tỉnh Lào Cai.
Đền Bảo Hà từ lâu được nghe biết là Di tích lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống nổi tiếng của tỉnh Lào Cai
Qua tìm hiểu Cửa Hàng chúng tôi được biết, đền Bảo Hà là Khu di tích lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống vương quốc đã được Nhà nước xếp hạng vào tháng 11/1997, nằm cách thành phố Lào Cai khoảng 60km về phía Nam, cách Hà Thành khoảng 220km về phía Tây Bắc.
Về khu vực tọa lạc, ngôi đền ẩn mình giữa điệp trùng núi non hùng vĩ án ngữ là sông Hồng cuộn chảy đầy thơ mộng. Những buổi sương sớm đặc trưng vùng cao, khi mặt trời lên, đền Bảo Hà sẽ dần dần hiện ra trước mắt khách nước ngoài trong phảng phất khói nhang huyền ảo.
Còn theo những nguồn sử liệu (trong đó xuất hiện Lịch sử hào hùng Đảng bộ huyện Bảo Yên 1930 -1954) do Ủy Ban Nhân Dân huyện Bảo Yên cùng một số trong những cơ quan trình độ chuyên môn được mang lại thì: Vùng Bảo Hà xưa kia vốn xuất hiện một vị trí trọng điểm về phòng thủ biên giới, là cửa trạm của phòng tuyến sông Hồng phía Tây Bắc.
Từ đời nhà Trần đã đặt hai cửa trấn ải là cửa quan Bảo Thắng và Bảo Hà, trong đó Bảo Hà là hậu cứ của Bảo Thắng. Tại đây xuất hiện đài hỏa hiệu, trạm liên lạc vấn đề cho những châu huyện vùng thấp hơn.
Giữa niên hiệu Cảnh Hưng, Bảo Hà là trung tâm châu Văn Bàn. Trong thời Cảnh Hưng (1740-1786), giặc phương Bắc thường hay tràn sang quấy nhiễu, cướp bóc dân lành, xã Khấu Bàn, châu Văn Bàn cùng với nhiều châu, xã lân cận đã phải xây dựng các thành luỹ kiên cố chống giặc.
Chân dung danh tướng Nguyễn Hoàng Bẩy được thờ phụng trong đền Bảo Hà
Trước cảnh đau thương tang tóc, lại xuất hiện rủi ro tiềm ẩn bị xâm lược, tướng Nguyễn Hoàng Bẩy được triều đình giao trọng trách khởi binh dẹp loạn vùng biên ải. Lực lượng của ông tiến dọc sông Hồng đánh đuổi quân giặc, giải phóng Châu Văn Bàn và gia tăng xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn. Tại đây, danh tướng đã tổ chức triển khai cho những thổ ty, tù trưởng rèn luyện binh sỹ… Sau đó thống lĩnh quân thủy và quân bộ tiến đánh giặc ở Lào Cai, giải phóng các châu thuộc phủ Quy Hóa (Yên Bái, Lào Cai thời buổi này).
Sau này quân giặc phương Bắc do tên tướng Tả Tủ Vàng Pẹt đưa quân sang xâm lược bờ cõi, danh tướng Hoàng Bảy lại dẫn quân lên tham chiến. Song, trong một trận chiến không cân sức, ông đã kiêu dũng hy sinh. Giặc vứt xác ông xuống sông Hồng, và trôi đến Bảo Hà. Nhân dân trong vùng do ông Lư Văn Cù đứng ra tổ chức triển khai vớt xác ông lên chôn cất và lập miếu thờ.
Theo truyền thuyết và lời kể của một số trong những cao niên ở vùng Bảo Hà còn lưu truyền, xuất hiện một điều kỳ lạ khi ông Hoàng Bảy bị giặc sát hại, thì trời bỗng chuyển gió, mây vần vũ, kết lại thành hình thần mã. Từ thi thể ông phát ra ánh hào quang, phi lên thân ngựa, đến nơi núi Cấm, vùng trung tâm Bảo Hà thì tạm dừng, trời bỗng quang đãng, mây ngũ sắc kết thành hình tứ linh chầu hội. Sau này, khi hiển linh ông được giao quyền trấn giữ đất Lào Cai, ngự trong đền Bảo Hà…
Đền Bảo Hà là Di tích Lịch sử hào hùng – Văn hóa truyền thống vương quốc đã được Nhà nước xếp hạng vào tháng 11/1997
Để ghi nhớ công lao của ông, các vua triều Nguyễn như Minh Mệnh, Thiệu Trị đã ban sắc phong tặng ông thương hiệu “Trấn an hiển liệt” và đền thờ ông cũng khá được các vua triều Nguyễn cấp sắc phong là “Thần vệ quốc”. Còn đồng bào các dân tộc Kinh, Tày, Dao… thì tôn thờ ông là vị nhân thần. Ông đi vào cõi tâm linh các dân tộc và hiện thân trong số lễ hội xuống đồng vào trong ngày Thìn tháng Giêng…
Không chỉ có mức giá trị về ý nghĩa lịch sử vẻ vang, tâm linh, cho tới nay kiến trúc nguyên thủy của đền vẫn được giữ lại gần như là toàn cảnh, nó thể hiện sự uy nghi và trang nghiêm nhưng không thật cầu kỳ, gồm: cổng tam quan, sân đền, nhà khách hàng, phủ chúa Sơn Trang, Tòa đại bái, Cung cấm, Cung nhị, Cung cộng đồng dân cư. Trong các cung thờ chính của đền có những pho tượng: Đức Thánh Trần, Đức Vua Cha, Quan Tuần Tranh, ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Đông, quan Bơ phủ, Mẫu Nhị, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thủy Tiên, Thiên Phúc Thiên Nhãn.
Đền Bảo Hà xuất hiện thật nhiều ngày liên hoan, trong đó những ngày lễ là một: Lễ thượng nguyên (Rằm tháng Giêng), lễ tiệc quan tuần tranh (25/5 Âm lịch), liên hoan ngày giỗ ông Hoàng Bảy (17/7 Âm lịch), lễ Tết muộn (Tết tất niên cuối năm).
Đồng chí Nguyễn Văn Quyền, Phó Trưởng Ban quản lý và vận hành Khu di tích đền Bảo Hà cho thấy: Nhiều năm qua, đền là điểm đến lựa chọn thu hút khách nước ngoài thập phương đông nhất của huyện Bảo Yên. Thông thường trong thời hạn trước, khi chưa bị dịch COVID-19, chỉ tính từ sau ngày mồng 1 Tết Nguyên đán hàng năm trở đi, mỗi ngày đền đón hàng trăm nghìn lượt khách hàng đến tế lễ, tham quan, và rằm tháng Giêng là thời hạn du lịch thu hút khách hàng đến thăm và lễ đền.
“Vào trong ngày 17/7 Âm lịch hàng năm, Ban Quản lý Khu di tích và chính quyền sở tại địa phương cùng nhân dân lại trang trọng tổ chức triển khai Lễ giỗ Đức Thánh Hoàng Bẩy, tiếp sau đó là khai hội. Việc cúng lễ để tưởng nhớ công ơn của “Thần vệ quốc Hoàng Bẩy” đã được giữ từ lâu, cho tới nay mọi hoạt động và sinh hoạt nghi lễ tâm linh, tín ngưỡng tại đền vẫn được giữ, bảo tồn nguyên vẹn vốn truyền thống lịch sử.” – Đồng chí Quyền nói.
Đồng chí Nguyễn Anh Chuyên, Bí thư Huyện ủy Bảo Yên, tỉnh Lào Cai
Chia sẻ về di tích đền Bảo Hà, đồng chí Nguyễn Anh Chuyên, Bí thư Huyện ủy Bảo Yên (Lào Cai) cho thấy: Tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Bảo Yên lần thứ 22, nhiệm kỳ 2020-2025 đã xác lập rõ 5 trách nhiệm trọng tâm và 3 trách nhiệm đột phát trong đó xuất hiện tăng trưởng du ngoạn, tăng trưởng khu đô thị, trọng tâm tập trung chuyên sâu tăng trưởng du ngoạn tâm linh và du ngoạn cộng đồng dân cư.
Theo đó, tại thị trấn Bảo Hà trên hạ tầng Khu di tích Lịch sử hào hùng văn hóa truyền thống vương quốc, đền Bảo Hà sẽ tiếp tục góp vốn đầu tư mở rộng, tăng cấp, thiết kế kiến thiết các công trình xây dựng tâm linh, phục vụ, phụ trợ và nhắm đến trở thành một trung tâm du ngoạn tâm linh của vùng với quy mô từ 100 – 300ha.
Xây dựng đền Bảo Hà thành điểm vượt trội về du ngoạn tâm linh của địa phương, trực thuộc trục du ngoạn tâm linh trọng điểm của huyện Bảo Yên cùng các di tích tích, danh thắng nổi tiếng như: Phố Ràng, đền Phúc Khánh (thành cổ Nghị Lang nơi xuất hiện dấu tích chúa Bầu), đền Cô Tân An… Đồng thời, đó cũng là tiền đề trọng điểm để địa phương tăng trưởng nguyên mẫu du ngoạn tâm linh, du ngoạn cộng đồng dân cư trong trong thời hạn tới khi tạo ra trục liên kết giữa vùng văn hóa truyền thống tâm linh Bảo Hà với vùng du ngoạn cộng đồng dân cư sinh vật cảnh ở xã vùng cao Nghĩa Đô – nơi đang lưu giữ hàng trăm nếp nhà sàn cổ cùng với sự phong phú về văn hóa truyền thống bản sắc, phong tục tập quán và vốn siêu thị độc đáo và khác biệt của đồng bào người Tày địa phương…
“Việc quy hoạch đầu tư, phát triển mở rộng “Quần thể di tích Thần vệ quốc Hoàng Bảy” thời hạn tới là một trong số trách nhiệm chính trị trọng tâm theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Bảo Yên nhiệm kỳ 2020-2025 ra mắt vừa qua…” – Bí thư Nguyễn Anh Chuyên nhấn mạnh vấn đề.
Bài, ảnh: Kim Chiến
