Chùa Vĩnh Trù nằm giữa phố Hàng Lược (phường Hàng Mã, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội Thủ Đô). Về niên đại khởi dựng công trình xây dựng, hiện không hề nguồn tư liệu nào ghi lại một cách đúng chuẩn. Ban đầu, Vĩnh Trù vốn là một ngôi đình, sau chuyển thành chùa do tùy theo các nhân vật được thờ tự tại đây.
Theo tư liệu dân gian, buổi đầu, đấy là nơi thờ Tứ vị Hồng nương là 4 mẹ con cung phi nhà Tống (Trung Quốc), gồm thái hậu Dương Nguyệt Quả, hoàng hậu Quách Thị và hai công chúa Nguyệt Khiêu, Nguyệt Hương. Khi nhà Tống loạn lạc, bốn mẹ con cung phi này đã vượt biển để chạy trốn, nhưng do sóng to, gió lớn nên thuyền bị chìm. Xác 4 vị trôi về cửa Đại Càn (nay thuộc phường Quỳnh Phương, thị xã Hoàng Mai, Nghệ An) và được người dân chôn cất, lập đền thờ. Tứ vị Hồng nương nổi tiếng rất linh thiêng nên thường được người số lượng dân sinh sống bằng nghề sông nước ở nhiều địa phương thờ tự.
Vào trong thời điểm 1950, đền Vĩnh Trù được trùng tu lớn và trở thành chùa, là nơi thờ Tam thế Phật cùng các vị Bồ tát, Quan Âm Nam Hải… track track với việc thờ Tứ vị Hồng nương cùng Tam tòa thánh Mẫu. Sự phong phú và đa dạng trong hình thức phối thờ này cũng là vấn đề thường thấy trong số ngôi chùa Việt.
Chùa Vĩnh Trù xuất hiện quy mô nhỏ, phong thái kiến trúc rõ rệt của rất nhiều công trình xây dựng thờ tự truyền thống cuội nguồn, gồm các hạng mục: Cổng tam quan, gian chùa chính được thiết lập kiểu chữ Tam với 3 gian nhà liền nhau được xây theo phong cách đầu hồi bít đốc. Ở gian ngoài cùng, ở chính giữa là ban thờ đặt bài vị của quan giám sát, dưới là ban thờ quan văn, võ. Gian giữa là nơi thờ Phật. Gian trong cùng – hậu cung, là nơi thờ Tứ vị Hồng nương, Tam tòa thánh Mẫu và Ngọc Hoàng. Gian này ngăn cách với phía bên ngoài bằng cửa võng được trang trí hình tứ linh, tứ quý và 2 bộ cửa được chạm thủng hình mây, lá hóa thành rồng. Trong chùa hiện còn lưu giữ nhiều di vật quý như sắc phong, câu đối, ngai thờ, bài vị, tượng Phật, cùng rất nhiều đồ thờ tự bằng đồng đúc có mức giá trị.
Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, phố Hàng Lược là giới tuyến phía tây của Liên trung tâm I. Chùa Vĩnh Trù được chọn làm hạ tầng kháng chiến và là vấn đề cứu chữa thương bệnh binh. Hiện nay, trong khuôn viên chùa vẫn còn đó tấm bia tưởng niệm các liệt sĩ thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Năm 1994, chùa Vĩnh Trù được xếp hạng Di tích lịch sử hào hùng, văn hóa truyền thống cấp vương quốc.
Nam Anh
