Từ bao đời nay, nhắc tới Xứ Lạng không một ai là không biết tới các địa danh như núi Tô Thị – nơi xuất hiện hòn vọng phu (tượng nàng Tô Thị). Núi Tô Thị đang trở thành điểm vượt trội rất dị trong mạng lưới hệ thống di tích của Lạng Sơn. Thời gian qua, chính quyền sở tại và Nhân dân thành phố Lạng Sơn đã xuất hiện nhiều việc làm tích cực thêm phần bảo tồn, phát huy di tích rất dị này.
Theo thống kê chưa rất đầy đủ của tác giả Nguyễn Dược – Trung Hải trong cuốn “Sổ tay địa danh Việt Nam” xuất bản năm 1998, trên toàn nước hiện xuất hiện 7 hòn vọng phu tại những tỉnh, tuy vậy quen thuộc và được nghe biết nhiều nhất vẫn là hòn vọng phu tại Lạng Sơn với tên tuổi “Nàng Tô Thị”. Hiện nay, tượng đá rất dị này nằm trên ngọn núi thuộc quần thể Khu danh thắng Nhị – Tam Thanh, thành nhà Mạc thuộc phường Tam Thanh, thành phố Lạng Sơn. Năm 1962, Khu di tích lịch sử này, trong đó tất cả cả núi Tô Thị đã được Bộ Văn hóa truyền thống – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa truyền thống, Thể thao và Du lịch) xếp hạng cấp Quốc gia.
Nhân viên Trung tâm Văn hóa truyền thống – Thể thao thành phố vệ sinh, nhổ cỏ tại phòng tượng đá nàng Tô Thị
Bà Nguyễn Thị Hạnh, phường Phước Long, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, khách nước ngoài tham quan cho thấy thêm: Tôi đã được đi tham quan nhiều hòn vọng phu ở những nơi trong nước nhưng tôi thấy hòn vọng phu nàng Tô Thị vẫn là đẹp và khởi sắc giống người thật nhất. Đặc biệt quan trọng, mỗi lần trở lại, tôi lại thấy di tích này khang trang, sạch sẽ và đẹp mắt hơn.
Để sở hữu những trải nghiệm trong thực tiễn, vào trong 1 ngày vào đầu tháng 10/2021, công ty chúng tôi đến với di tích Thành nhà Mạc – Núi Tô Thị. Theo cảm nhận của công ty chúng tôi, đường lên tượng đá khang trang, thật sạch sẽ và dễ đi hơn trước đây. Bà Lương Thị Sinh, Tổ trưởng Tổ vận hành Khu di tích lịch sử, Trung tâm Văn hóa truyền thống – Thể thao thành phố cho thấy thêm: Mỗi tháng gấp đôi, công ty chúng tôi lên đây vệ sinh vệ sinh xung vòng quanh phòng tượng. Năm 2018 và 2019, đơn vị chức năng đã in 20.000 tập gấp trình làng về lợi ích của không ít di tích trong Khu di tích lịch sử Nhị – Tam Thanh, trong đó xuất hiện tượng đá nàng Tô Thị phát tới khách hàng tham quan.
Trong công tác vận hành, bảo tồn di tích, từ thời điểm năm 2018, sau thời điểm được chuyển nhượng bàn giao vận hành, chính quyền sở tại, ngành tác dụng thành phố đã xuất hiện nhiều giải pháp để tôn tạo, chỉnh trang nhằm từng bước bảo tồn, phát huy lợi ích di tích. Rõ ràng, Ủy Ban Nhân Dân thành phố đã phối phù hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển vùng quê trồng mới 600 cây hoa đào tại đây nhằm tạo cảnh sắc trong Khu di tích lịch sử. Tháng 7/2020, Ủy Ban Nhân Dân thành phố đã triển khai Dự Án BĐS tu bổ Khu di tích lịch sử Nhị – Tam Thanh, núi Tô Thị, thành Nhà Mạc với tổng kinh phí đầu tư trên 10 tỷ việt nam đồng. Trong đó, riêng riêng với di tích núi Tô Thị đã được tổ chức thay mới mạng lưới hệ thống bảng vấn đề hướng dẫn và lắp ráp mạng lưới hệ thống đèn điện tại tượng đá (2 đèn 100W) và chân núi Tô Thị (5 đèn 100W).
Ngoài ra, năm 2019, Ủy Ban Nhân Dân thành phố phối phù hợp với Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (KHXHvàamp;NV), ĐH Quốc gia thủ đô hà nội tổ chức triển khai hội thảo chiến lược di tích danh thắng Nhị – Tam Thanh, núi Tô Thị, thành Nhà Mạc với chủ đề “Di sản văn hóa và tiềm năng du lịch” trong đó xuất hiện nội dung phân tích làm rõ lợi ích của mẫu hòn vọng phu – nàng Tô Thị. Bà Phạm Thị Thuận, Phó Trưởng Phòng Văn hóa truyền thống và Thông tin (VHTT) thành phố cho thấy thêm: Về phía phòng, từ thời điểm năm 2019 đến nay, Phòng VHTT đã xây dựng và đăng hơn 20 nội dung bài viết tuyên truyền về mạng lưới hệ thống di tích, di tích văn hóa truyền thống thành phố, trong đó xuất hiện di tích núi Tô Thị trên trang vấn đề điện tử của thành phố, trang fanpage “Thành phố Lạng Sơn – thành phố hoa đào”.
GS.TS Lâm Thị Mỹ Dung, Khoa Lịch sử vẻ vang, Trường ĐH KHXHvàamp;NV, ĐH Quốc gia thủ đô hà nội xác minh: Ở Việt Nam xuất hiện nhiều mẩu chuyện về hòn vọng phu và chứng minh và khẳng định mẩu chuyện hòn vọng phu lưu truyền ở Lạng Sơn xuất hiện tác động sâu đậm, rộng rãi trong tâm thức người Việt. Điểm rực rỡ nhất của tượng đá nàng Tô Thị là sự việc kết tinh tốt nhất lòng công cộng thủy son sắt của người phụ nữ Xứ Lạng nói công cộng và người phụ nữ Việt Nam nói riêng.
Qua đây rất có thể thấy, đồng thời các di tích khác, tượng đá nàng Tô Thị gắn với núi Tô Thị đã từ lâu trở thành “thương hiệu” nhận diện, điểm rất dị của văn hóa truyền thống Lạng Sơn. Tin rằng, với nhiều giải pháp tích cực, thời hạn tới, điểm di tích này sẽ còn phát huy không chỉ có thế lợi ích vốn xuất hiện của nó
Minh Hiếu
