Nghệ nhân địa phương bảo tồn và phát huy múa rối nước Đào Thục

Múa rối nước là một loại hình nghệ thuật đặc trưng của Việt Nam, đã có hơn 1.000 năm. Các chuyên gia du lịch đồng ý rằng đây sẽ là một trải nghiệm tinh túy cho du khách nước ngoài khi họ có cơ hội đến thăm Hà Nội sau Covid-19.

Múa rối nước Việt Nam hiện tại là một biến thể độc đáo của múa rối cựu truyền châu Á. Ảnh: Múa rối nước Làng Việt

Hơn 300 năm nay, nghệ thuật múa rối nước Đào Thục độc đáo đã được cả trong và ngoài nước biết đến, ưa thích là nhờ công sức của những nghệ nhân nhiệt huyết trong việc bảo tồn và phát huy loại hình nghệ thuật dân gian này.

Tọa lạc tại xã Thụy Lâm (huyện Đông Anh, Hà Nội), làng Đào Thục giờ đây đã trở nên điểm đến thú cho người nước ngoài khám phá văn hóa vùng châu thổ sông Hồng, đặc biệt là qua nghệ thuật múa rối nước. Các nghệ nhân địa phương từ các gia đình, những người đã nhiều thế hệ gắn bó với nghề, đã đóng góp rất nhiều cho nó.

Một trong số đó là Đinh Thế Văn bắt đầu biết đến bộ môn nghệ thuật này khi mới 5 tuổi. Nhưng trong thời chiến, anh đã gác lại niềm say mê với nó để nhập quân đội khi mới 16 tuổi. Khi chiến tranh chấm dứt và Việt Nam thống nhất vào năm 1975, anh trở về quê hương và tiếp ham của mình.

Tuy nhiên, thời điểm này gặp rất nhiều khó khăn do tình hình kinh tế thiếu thốn, các nghệ sĩ đang chết dần chết mòn. “Nhìn thấy nghệ thuật quý báu của tổ tông mai một là nỗi đau đối với tôi nên việc khôi phục múa rối nước là mong ước duy nhất của tôi lúc bấy giờ”, Vân kể.

Sau đó anh tìm đến các nghệ nhân khác và gặp gỡ các tổ chức, cơ quan để kêu gọi các chương trình tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận thức của người dân trong làng về giá trị của múa rối nước Đào Thục. Nhờ thế của ông, hàng chục câu chuyện truyền thống về nghệ thuật đã được khôi phục.

“Tôi rất vui khi thấy nhiều bạn trẻ hiện tại quan tâm đến nó và học để trở thành những nghệ sĩ biểu diễn chuyên nghiệp. Họ sẽ là đời tiếp nối để giữ lửa nghệ thuật và truyền lại cho những người sau ”, anh nói Thời báo Hà Nội.

Nghệ nhân múa rối nước Đinh Thế Văn ở Làng múa rối nước Đào Thục, Hà Nội

hiện thời cả nước có hơn mười phường trình diễn múa rối nước và mỗi phường có một nét riêng. Trong số đó, múa rối nước Đào Thục là đặc sắc với những câu chuyện và nhân vật của nó, theo ông Nguyễn Hữu Từ, người đã biểu diễn hơn 30 năm.
Phía sau Thủy Đình, một ngôi đền mô phỏng theo kiến ​​trúc phương Bắc truyền thống được thiết lập trên một cái ao được bao quanh bởi cây xanh, những người múa rối đứng trong vùng nước sâu đến thắt lưng và điều khiển những con rối bằng thanh tre, dây thừng và ròng rọc, ẩn dưới nước theo các làn điệu và tiết điệu của nhạc nền.
“Để diễn đạt tốt cần nhiều thời gian học hỏi và đoàn luyện. Chúng ta cũng phải học cách xử lý nước lạnh, đặc biệt là vào mùa đông. Bí quyết là ngậm một lát gừng ”, Tú kể Thời báo Hà Nội.
Trong những năm gần đây, ngày càng có nhiều du khách đến làng của chúng tôi để xem biểu diễn múa rối nên điều đó khuyến khích chúng tôi rất nhiều và chúng tôi sẵn sàng trình diễn bất cứ lúc nào trong bất kỳ thời tiết nào ”.
Số lượng khán giả của múa rối Đào Thục ngày một tăng là nhờ nghệ nhân Nguyễn Thế Nghi đang cố gắng kết hợp, quảng bá nghệ thuật với du lịch. Đầu năm 2000, Việt Nam càng ngày càng đón nhiều du khách nước ngoài khi múa rối nước, một trong những nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam, được rất nhiều người để ý và quan tâm.
Sau đó, Nghị đứng ra tổ chức sự cộng tác giữa các phường múa rối nước và các công ty lữ khách.

Múa rối nước tại làng Đào Thục, huyện Đông Anh, Hà Nội

Nhận thức được tác dụng của việc quảng cáo trên mạng, Nghị cùng một nhóm nghệ nhân trẻ đã lập trang web, trang Facebook nhằm cung cấp cho người đọc thông tin về múa rối nước Việt Nam nói chung và múa rối Đào Thục nói riêng, cũng như thông báo liên can cho những ai đang quan hoài đến nghệ thuật.

Nghi cũng thiết kế tờ rơi để phạt giữa các đại lý du lịch và đến với họ để thiết lập quan hệ đối tác. Anh cũng có ý tưởng dịch các câu chuyện sang tiếng Anh để phục vụ khách nước ngoài cũng như cải tạo không gian văn hóa của làng để thích hợp với sân khấu cho cảnh quan vùng quê đặc trưng.

Năm 2016, Nghị được bầu làm Trưởng đoàn múa rối nước Đào Thục vì những đóng góp của anh.

“Trước đây tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ chịu nghĩa vụ cho hội múa rối. Nhưng tôi sinh ra và lớn lên ở làng, vì thế tôi muốn đóng góp một cái gì đó cho nó, ”anh nói Thời báo Hà Nội.

Khi đại dịch Covid-19 bùng phát những ngày này, ngôi làng đóng cửa không cho du khách tham quan. Tuy nhiên, các nghệ nhân vẫn đang khá bận rộn với việc chế tạo các con rối và luyện tập cả các tiết mục truyền thống và mới, chuẩn bị cho sự trở lại của du khách.

“Múa rối nước là nghệ thuật đặc sắc của làng quê Việt Nam. Tuy nhiên, từng lớp luôn vận động và thay đổi. Tôi nghĩ cần phải thay đổi cách nghĩ và cách làm để phát huy nó. Đó là cách để các nghề và nghệ thuật truyền thống của chúng ta tồn tại và phát triển ”, anh chia sẻ suy nghĩ của mình.